darth sidious

max karl ernst ludwig planck (1858- 1947)

max karl ernst ludwig planck, julius wilhelm ve emma (née patzig) planck’in ogullari olarak 23 nisan 1958’de almanya, keil’de dunyaya geldi. babasi kiel universite’ sinde daha sonra da gottingen’de profesor oldu. planck ogretmenleri arasinda kirchhoff ve helmholtz’ unda bulundugu munich universite ’sinde okudu ve doktorasini 1879 munich universitesi filozofi bolumunde yapti.

daha sonra 1889’a kadar kiel’de teorik fizik yardimci profesoru oldu. 1926’dan emekliligine kadar burada kaldi. bir sure sonra 1937’ye kadar surdurecegi kaiser wilhelm society baskani oldu. 1894’te the prussian academy of sciences’ in bir uyesi olarak atandi. 1912’de buranin kalici sekreteri oldu.
planck’in ilk calismalari r. clausius’ un yayinlarini okuyarak ve kirchhoff’un yaninda calisip, ondan cok fazla etkilendigi, thermodinamik uzerine olmustu. planck entropy, thermoelektrik ve sig cozeltiler teorisi uzerine yazilar yayimladi. ayni zamanda radyasyon surecleri uzerine yogunlasmisti. planck bunun elektromanyetik yapida oldugunu gosterdi. bu calismalardan doymus radyasyon spectrumunun enerji dagilimi probleminin cozumune onderlik etti. deneysel sonuclar gosterdi ki, bir karacismin(black body), sicaklik fonksiyonu cinsinden yaydigi enerji dalga boyu dagilimi, klasik fizigin ongoruleri ile uyusmazlik icindeydi. planck enerji ve radyasyon frekansi arasindaki iliskiyi ortaya koyabildi. 1900 yilinda yayimlanan bir yazisinda bu iliskiyi duyurdu. bu bir kaynaktan yayilan enerjinin belirli buyukluklerde olabilecegi iddiasina dayaniyordu. kaynaktan yayilan enerji; frekansi ν ise hν dir. burada h evrensel sabittir planck sabiti olarak bilinir.
bu yalniz planck’in en onemli calismasi degil, ama ayni zamanda fizigin bir donum noktasiydi. klasik fizik ilk olarak bunu uygun karsilamadi. bununla beraber teorinin dogrulugunu kanitlayan gozlemler giderek klasik teori uzerinde ezici bir ustunlukle artti. bu uygulama ve gozlemlerden biri einstein’in photo elektrik etkisiydi.
planck’in qunatum teori uzerine calismalari annalen der physik2 de yayimlandi. onun arastirmalari thermodynamik (thermodynamics) (1897) ve theorie der wärmestrahlung (theory of heat radiat ion) (1906) adli iki kitabinda ozetlendi.
royal society’nin yabanci uyesi olarak 1920’de secildi. ve 1928’de copley madalyasiyla odullendirildi. planck almanya nazi hukumeti zamaninda cok trajik ve sorunlu bir donem gecirdi. ulkesinde kalmayi bir gorev bilmesine karsin, yahudilere karsi yapilan zulum politikalarina karsi koydu. savasin son haftalarinda evinin bombalanmasi sonucu cok buyuk zorluklar yasadi.
o arkadaslari tarafindan yalnizca buyuk buluslari yuzunden degil, ama kisisel yetenekleri dolayisiylada saygiyla karsilandi. o ayni zamanda iyi bir piyanistti ve bir gun mizikte profesyonel olacagini soylerdi.
planck iki defa evlendi.1885’deki gorevinden ana sehri keil’ deki yardimci profesorlugune kadar cocukluk arkadasi marie merck’le, daha sonra marie 1909’da olunce kuzeni marga von hosslin’ le evlendi. cocuklarindan ucu genc yasta oldu. onlar geride iki ogul biraktilar. ogullarindan biri hitlere suikast sucundan 1944 yilinda idam edildiginde cok fazla aci cekti.
3 ekim 1947’de gottingen’de oldu.

kaynak : nobel fizik odulleri

wolfgang pauli (1900- 1958)

wolfgang pauli 2 nisan 1900’de viyana’da dogdu. arnold sommerfeld’in yaninda munich universite’sine gitmeden once ilk egitimini viyana’da yapti. doktorasini 1921 yilinda aldi ve gottingen universite’sinde bir yil max born’un, daha sonraki yil da copenhag’da niels bohr’un yaninda asistan oldu. zurih federal teknoloji universite’sinde teorik fizik profesoru olmadan once, 1923-28 yillarinda hamburg universite’ sinde okutman olarak calisti.

daha sonra michigan universite ’si (1931 ve 1941) ve purdue universite ’sinde(1942) ayni gorevle calisti. 1940 yilinda princeton’da teorik fizik bilim baskanligina secildi. fakat ii.dunya savasi sonrasi zurih’e geri dondu.
pauli yirminci yuzyil fizikcilerinin seckinlerindendi. onun arkadaslari daha ogrenciyken o, bir lider olarak biliniyordu. gorecelik teorisinin iyi bir aciklamasini yayimladi. onun adiyla anilan exclusion prensibi’ ni ortaya attiginda, atomun yapisini belirginlestirdi, ve elektronun durumunu nitelendirmek icin iki degiskenli bir fonksiyonun gerekliligini ortaya koydu. pauli, ii. dunya savasindan hemen once zurih’teki teorik fizik arastirma merkezinde, yuksuz, agirliksiz ve beta bozumu sirasinda enerji yuklu parcacigi, neutrinonun varliginin farkina varan ilk kisidir.
pauli; alanlarin quantum teorisi kesfine buyuk katkilarda bulundu ve 1945 yilinda bu alandaki buyuk ilerlemeye aktif olarak katildi. daha once temel parcaciklarin yorunge ve istatistigi arasindaki iliskiyi ortaya koyarak, alan teorisini birlestirmistir. teorik fizik ve quantum mekanik problemleri uzerine bircok ulkede makaleleri yayimlandi. bunlar enzyklopaedie der mathematischen wissenschaften volume 5 part 2, (1920) de yayimlanan theory of relativity,handbuch der physik, vol. 23, (1926) de yayimlanan quantum theory , ve handbuch der physik, vol. 24 (1933) de principles of wave mechanics.
pauli royal society of london ’in yabanci bir uyesiydi. ayrica swiss physical society, american physical society, american association for the advancement of science’yede uyeydi. 1930 yilinda lorentz madalyasiyla odullendirildi.
wolfgang pauli, franciska bertram ile 4 nisan 1934 yilinda evlendi. 15 aralik 1958’ de zurih’te oldu.

sir isaac newton (1642-1727)

bir ciftci olan babasi o dogmadan uc ay once olmustu. oniki yasinda grantham’da king’s school’a yazilan newton bu okulu 1661’de bitirdi. ayni yil cambridge universite’sindeki trinity kolleje girdi. nisan 1665 ’te bu okuldan lisans derecesini aldi. lisansustu calismalarina basliyacagi sirada ortaligi saran veba salgini yuzunden universite kapatildi.

salgindan korunma amaciyla annesinin ciftligine siginan newton burada gecirdigi iki yil boyunca en onemli buluslarini gerceklestirdi. 1667’de trinity kolleje ogretim uyesi olarak dondugunde diferansiyel ve integral hesabin temellerini atmis,beyaz isigin renkli bilesenlerine ayristirilabilecegini saptamis ve cisimlerin birbirlerini, uzakliklarinin karesi ile ters orantili olarak cektikleri sonucuna ulasmisti.cekingenligi yuzunden newton her biri bilimde devrim yaratacak nitelikteki bu buluslarin cogunu uzun yillar sonra (ornegin diferansiyel ve integral hesabi 38 yil sonra) yayimlamistir.lisansustu calismasini ertesi yil tamamlayan newton 1669’da henuz 27 yasindayken cambridge universite’sinde matematik profesorlugune getirildi.1671’de ilk aynali teleskopu gerceklestirdi, ve ertesi yil royal society uyeligine secildi. royal society’ye sundugu renk olgusuna iliskin bidirisinin elestirilere hedef olmasi , ozellikle robert hooke tarafindan siddetle elestirilmesi uzerine newton tumuyle icine kapanarak, bilim dunyasiyle iliskisini kesti. 1675’de sundugu gene optik konusundaki iki bildirisi yeni tartismalara yol acti. hooke makalelerdeki bazi sonuclarin kendi bulusu oldugunu ,newton’un bunlara sahip ciktigini one surdu.butun bu tartisma ve elestiriler sonucunda 1678’de ruhsal bunalima giren newton ancak yakin dostu unlu astronom matematikci edmond halley’in cabalariyla alti yil sonra bilimsel calismalarina geri dondu.
cambridge universite’sinde katolikligi yayginlastirma ve egemen kilma cabalarina karsi baslatilan direnis hareketine onculuk eden newton, kral dusuruldukten sonra 1689’da universitenin parlamento daki temsilciligine secildi. 1693’de yeniden bir ruhsal bunalima girdi ve yakin dostlariyla, bu arada samuel pepys ve john locke ile arasi bozuldu.iki yil suren bir inziva doneminden sonra sagligina yeniden kavustuysada bundan sonraki yasaminda bilimsel calismaya eskisi gibi ilgi duymadi.daha sonra 1699’da fransiz bilimler akademi’sinin yabanci uyeligine 1703’de royal society’nin baskanligina secildi.
gelmis gecmis bilim adamlarinin en buyuklerinden biri olarak kabul edilen newton matematik ve fizikte cok onemli buluslar gerceklestirdi. matematikte (a+b)ª ifadesinin ustel seriye acinimini veren genel ikiterimli teoremini buldu. newton’un bilime en buyuk katkisi mekanik alanindadir. merkezkac kuvvet yasasi ile kepler yasalarini birlikte ele alarak kutlecekim yasasini ortaya koydu. newton hareket yasalari olarak bilinen eylemsizlik ilkesi, kuvvetin kutleyle ivmenin carpimina esit oldugunu ifade eden yasa ve etki ile tepkinin esitligi fizigin en onemli yasalarindandir.
yayimladigi kitaplardan bazilari philosophiae naturalis principia mathematica, principia,opticks sayilabilir.


kaynak : ana britannica

albert abraham michelson(1852-1931)

albert abraham michelson strelno ’da 19 aralik 1852’de dogdu. dogumundan iki yil sonra ailesi virginia city ’ye tasindi. fakat daha sonra san francisco’ya gittiler. michelson burada 1969 yilinda liseyi bitirdi. baskan grant tarafindan u.s. naval academy (denizcilik yuksekokulu) ’ye cagrildi. tegmen olarak mezun olduktan sonra iki yil gemiyle gezdi. daha sonra amiral sampson’un yaninda akademide fizik ve kimya ogretmenligi yapti.

1879’da denizcilik almanak ofisinde calisti. avrupa’ya gitti, orada berlin universite’si, heidelberg, ve paris’ teki college de france and école polytechnique okullarini ziyaret etti. 1883 ’de deniz kuvvetlerinden istifa etti. cleveland, ohio’ da uygulama okulu fizik profesoru oldu. 1890’ da clark university’ worcester, massachusetts de ayni pozisyondaki gorevi kabul etti. ve 1892’de yeni kurulan chicago universite’sinde fizik profesoru ve bolum baskani oldu. i. dunya savasi sirasinda deniz kuvvetlerine tekrar katildi. 1918’de chicago’ya geri dondu. michelson, 1929 yilinda mount wilson observatory’ de calismak uzere istifa etti.
kariyeri boyunca fizigin cesitli dallariyla ilgilendi. onun ozel bir yetenegi oldugu anlasilan optikte basari sagladi. isigin hizini ilk olarak 1881 ’de inanilmaz bir duyarlilikla olctu. dunyanin hareketinin, isik hizinin olcumundeki etkisini olcen interferometre’yi kesfetti. profesor e. w. morley’ le birlikte interferometre’yi kullanarak isigin butun dahili sistemlerde ayni hizda ilerledigini gosterdi. interferometre ayrica istenilen mesafeyi dalgaboyu cinsinden buyuk bir duyarlilikla olcmek icinde kullaniliyordu. uluslararasi agirlik ve olcu birimleri komitesinin istegi uzerine standart metreyi kadmiyum isiginin dalgaboyu cinsinden olctu. echelon spectroscope’unu buldu ve savas yillarinda deniz kuvvetlerindeki calismalariyla burasi icin aletler gelistirdi. u.s. deniz kuvvetleri arac gerecleri arasinda yer alan mesafe olceri(rangefinder) bunlardan biridir. sivil yasama dondugunde daha cok astronomi ile ilgilendi. 1920’de isik girisimini kullanarak ve interferometre’nin gelismis sekliyle, betelgeuse yildizinin capini olctu. bu olcum ayni zamanda ilk defa bir yildizin buyuklugunun dogru olarak tesbitidir.
michelson’un bircok bilimsel dergide yazilari yayimlandi. bunlardan bazilari velocity of light (1902) light waves and their uses (1899-1903), ve studies in optics (1927) dir.
michelson amerika ve on avrupa ulkesinde bircok etkili topluluga uye olmustur. o american physical society (1900) ’nin , american association for the advancement of science (1910-1911)’in, ve national academy of sciences (1923-1927) ’in baskanliginida yapti. ayrica royal astronomical society, the royal society of london ve the optical society, an associate of l’académie francaise’ninde bir uyesiydi. aldiklari bircok odul arasinda matteucci medal (societá italiana), 1904; copley medal (royal society), 1907; elliot cresson medal (franklin institute), 1912; draper medal (national academy of sciences), 1916; franklin medal (franklin institute) , medal of the royal astronomical society, 1923; ve duddell medal (physical society), 1929 yer alir.
michelson edna stanton ile 1899’da evlendi. bir oglu ve 3 kizi vardi. 1931’de oldu.

kaynak : nobel fizik odulleri

james clerk maxwell (1831-1879)

avukat olan babasi edinburg’un taninmis bir ailesinden geliyordu.annesini 8 yasindayken yitiren james, kent yasamindan uzakta gecen cocukluk yillarindan sonra 1841-47 arasinda edinburg akademisi’nde okudu. ilk bilimsel makalesini henuz 14 yasindayken yayimladi. 1847’de edinburg universitesi’ne giren maxwel burada okurken iki bilimsel makale daha yayimladi.

1850’de cambridge universite’sine gecti. ve universiteye bagli trinity college’dan matemetik dalinda sinif ikincisi olarak lisans diplomasi aldi. cambridge’de okurken yayimladigi bir makalede esneklik kuraminin aksiyomatik temellerini olusturdu; geometrik optik alanindaki bir makalesiyle de ileride balik gozu mercegin bulunmasina yol acacak ilkeleri ortaya koydu.
1855’te trinity college’da ogretim uyesi olan maxwell, babasinin sagliginin bozulmasi uzerine iskocya’ya dondu. ertesi yil aberdeen’deki marischal college’ da doga felsefesi profesoru oldu. 1860’ta marischal college ile gene aberrdeen’deki king’s college’in birlestirilerek abeerdeen universite’sine donusturulmesi sirasinda kadrosuzluk nedeniyle gorevinden ayrilmak zorunda kalan maxwell, edinburg universitesi’ne basvurdu. bu basvurudan sonuc alamayinca londra’daki king’s college’da doga felsefesi profesorlgunu kabul ederek iskocya’dan ayrildi. bu gorevde kaldigi bes yil maxwel’in en vermli donemini olusturdu. elektromagnetizma konusunda iki makale yayimladi. uyugulamali bir konferansta renkli fotograf konusundaki bulgularini acikladi. elektromagnetik ve elektrostatik birimler arasindaki orani olcerek bu oranin, gelistirdigi elektromagnetizma kuraminin ongorusune uygun olarak,isik hizina esit oldugunu gosterdi.
1861’de royal society’nin uyeligne secildi. blimsel arastirmaya daha cok zaman ayirabilmek amaciyla king’s college’daki gorevinden ayrilarak iskocya’daki malikhanesine cekilen maxwell alti yil boyunca elektromagnetizma kurami uzerindeki unlu yapitini hazirladi. maxwell o gune degin bulunmus olan elektrik ve magnetizma yasalarini sistemli bir butunluk icinde matematiksel bir yapiya kavusturmus, degisken elektrik ve magnetik alanlarin birbirlerinden ayri olarak var olamayacagini gostermis, isiginda bir elektromagnetik dalga oldugunu belirleyerek elektrik, magnetizma ve optigi tek bir temele oturtmustur. tum elektriksel ve magnetik olaylari ve bunlar arasindaki ilskiyi gunumuzde maxwell denklemleri olarak bilinen ve dort yalin denklemden olusan, bir denklem takimiyla ortaya koyan maxwell, faraday indukleme yasasini incelerken dielektrik ortamda bir yer degistirme akiminin var olmasi gerektigi sonucuna varmisti. maxwell boylece isiginda bir eletromagnetik dalga oldugunu ongormustu. maxwell’in varligini ongordugu eletromagnetik dalgalar, onun olumunden sekiz yil sonra heinrich hertz tarfindan laboratuvar kosullarinda elde edilmisti.
maxwell, fizigin baska alanlarinda da onemli katkilar da bulundu. 1852’de adams odulu’nu almasina yol acan 68 sayfalik bir incelemesinde , saturn halkalarinin sayisiz kucuk parcaciktan olusmasi gerektigini tumuyle kuramsal hesaplarla ortaya koydu. maxwell’in vardigi bu sonuc 1980’de voyager i ve 1981’de voyager ii uzay araclari tarafindan dogrulandi. maxwell’in gazlarin kinetik kurami uzerindeki calismalari, fizige en onemli katkilarindan birini olusturur. gazlarin her dogrultuda ve her hizda devinebilen, birbirleriyle ve gazin icinde bulundugu kabin ceperiyle carpismalari, tam esnek olan molekullerden olustugu varsayimindan yola cikan maxwell, olasilik ve istatistik yontemlerini kullanarak bir gazdaki molekullerin hiz dagilimini saptama sorununu 1860’ da cozdu.
yasami boyunca unvan ve odul almamis olan maxwell, kisa bir hastalik sonucunda oldu ve iskocya’da bulunan parton koyundeki kilise bahcesinde topraga verildi.


kaynak : ana britannica

ernest orlando lawrence(1901-1958)

ernest orlando lawrence 8 agustos 1901’de guney dakota canton’da dogdu. annesi ve babasi norvec gocmeni carl gustavus ve gunda lawrence idi. ilk ogrenimini canton lisesi’nde, sonra st. olaf college de tamamladi. 1919’da guney dakota universite’sinden kimya diplomasi, bir yil sonrada minnesota universite’ sinden m.a aldi. chicago universite’sinde bir yil fizik calisti. 1925’de yale universitesi’nden ph.d ile odullendirildi.

sonraki iki yilinda ulusal arastirma uyesi ,bir yilinda asistan olarak yale universite’sinde calismaya devam etti. 1928’de associate profesor olarak, berkeley california universite’sine atandi iki yil sonra berkeley’in en genc profesoru oldu. 1936’da olunceye kadar surdurecegi universitenin radyasyon labaratuar sefligine atandi.
ii. dunya savasi sirasinda atom bombasi calismalarinda bir cok gorev alarak hayati katkilarda bulundu. savas yillarindan sonra 1958’de ki cenova konferansinda amerika’nin delegesi olarak atom bombasi testlerinin durdurulmasi icin antlasma saglanmasina calisti.
lawrance’in calismalari nukleer fizik uzerine olmustur. ilk olarak iyonlasma ve metal buharinin iyonlasma potansiyeli konularinda calisti. 1929’da dusuk voltajlarda nukleer parcaciklari cok yuksek hizlara cikarabilecek cyclotron’u kesfetti.bu hizli parcaciklar cesitli elementlerin atomlarina bombardiman edilerek, atomlarin ayrismasina ve bazen farkli bir elementin dogmasina neden oluyordu. bilinen elementlarin yuzlerce izotopu kesfedildi. universitenin tibbi fizik laboratuvar sefi olan kardesi dr john lawrence ile birlikte cyclotron’un tip ve biyoloji alanlarindaki uygulamalarinda isbirligi yapti. sonra columbia universite’si kanser arastirmalari enstutusu danismani oldu.
lawrance, cyclotron’un daha buyuk ve guclu modellerini gelistirdi. 1941’ de cyclotron, kozmik parcacik meson’un yapay olarak uretilmesinde kullanildi. daha sonra calismalarini antiparcaciklar uzerine genisletti.
lawrance iyi bir yazardi. 1924’le 1940 arasinda 56 yayima imza atti.elektrik yuku bosaltilmasiyle saniyenin milyarda biri zamani olcen bir yontem gelistirdi. bundan baska evrenin temel sabitlerinden biri olan e/m oranini cok kesin olarak veren bir method buldu.calismalarinin cogunu the physical review ve the proceedings of the national academy of sciences kitaplarinda topladi.aldigi bicok odulden bazilari; franklin institute’un the elliott cresson madalyasi , national academy of sciences in the comstock prize odulu ,royal society’nin the hughes madalyasi, royal physical society’nin duddell madalyasi ,faraday madalyasi, ve the enrico fermi oduludur. ayrica liyakat madalyasi ile onurlandirildi onuc amerikan ve ingiliz universitesinden(glasgow) onursal doktora aldi.bircok amerikan ve yabanci derneginde uyesiydi.
lawrence, mary kimberly blumer ile 1932 de evlendi. alti cocuklari oldu. tekne, tenis,buzpateni ve muzik bos zamanlarinda ilgi alanlarindandi.
27 agustos 1958’de california palo alto’da oldu.


kaynak : nobel fizik odulleri

johannes kepler(1571- 1630)

babasi yoksul bir parali asker, annesi de bir hancinin kiziydi. baslangictan beri bozuk olan sagliginin uc yasinda yakalandigi ve gozleriyle ellerinin zayif kalmasina neden olan, cicek hastaligindan sonra daha da kotulesmesi nedeniyle ailesi din adami olarak yetistirilmesine karar verdi. cok yoksul bir aileden gelmesine karsin ustun zekasiyla kucuk yasta dikkatleri ceken kepler, wurttemberg dukunun yardimiyla tubingen universite’sinde surdurdugu ogrenimini 1588 de bitirdi.

1591’de ayni universitede lisansustu calismasini tamamladi. michael mästlin’in tubingen’deki astronomi derslerini izleyerek copernik sistemini benimsemesi keplerin sonraki yasami acisindan onemli bir donum noktasi oldu. daha sonra basladigi ilahiyat ogreniminin son yilinda iken graz’da ki lutherci lisede bosalan matematik ogretmenligine atandi. boylece ilahiyat ogrenimini birakmis oldu. 1594’te gittigi graz’da evrenin yapisina iliskin arastirmalarina basladi.
platoncu felsefenin ve pythagorasci matematigin etkisiyle evrende var olduguna inandigi matematiksel uyumu ortaya koymaya calisti. bu amacla eski yunalilardan beri bilinen ve platon cisimleri olarak adlandirilan bes duzgun cokyuzluden yararlanmayi dusundu. uzay da yalniz bu bes duzgun cokyuzlunun var olabilecegi eski yunanlilarca kanitlanmisti. bu bes duzgun cokyuzlu sunlardi. dortyuzlu (yuzleri dort eskenar ucgen olan piramid),kup,sekizyuzlu(sekiz eskenar ucgen), onikiyuzlu(oniki duzgun besgen) ve yirmi yuzlu(yirmis eskenar ucgen). bu cok yuzluler koselerinden gecen birer kure icine yerlestirilebildikleri gibi bunlarin icine yuzlerine orta noktalarindan teget olacak bicimde birer kure yerlestirilebilir. copernik astronomisi her biri bir kure uzerinde dolanan alti gezegen taniyordu. kepler bu alti gezegenin uzerinde dolandigi kurelerin aralarinda bes ploton cismi bulunacak bicimde ic ice yerlesmis durumda olduklarini one surdu.
kepler 1600’de, o siralarda imparatorluk matematikciligine atanan tycho brahe’nin yanina gitti ve onun asistani oldu. brahe ertesi yil olunce imparatorluk matematikciligine atandi. kepler yildizlarin insanlarin yasamlarini yonlendirdigi yolundaki bos inanci redetmesine karsin, evren ile insan arasinda belirli bir uyum olduguna inaniyordu ve astrolojiye dayanan ongoruleriyle un yapmisti.
tycho brahe’nin arastirma grubunda kepler’e mars’in incelemesi gorevi verilmisti. ama o once isigin atmosferde kirilmasi olgusunu incelemek gerektigi kanisina vardi. dis uzaydaki gokcisimlerinden gelen isik isinlarinin, yeri cevreleyen yogin atmosfere girdiklerinde nasil kirildigi konusundaki arastirmalarinin sonuclarini ad vitellionem paralipomena quibus astronomiae pars optica traditur(astronomideki optik konularin incelenmesi konusunda vitellio’ya ek) gibi alcakgonullu bir baslik altinda yayimladi.brahe’nin gozlem sonuclarini dairelerden olusan ve dusunebildigi her turden yorunge bicimine uydurmaya calisip basariya ulasamayan kepler, kopernik’in goruslerinden de esinlenerek, dairesel olmayan yorungeleride ele aldi. ve dogru sonuca ulasti. mars odaklarindan birinde gunes bulunan eliptik bir yorungede dolaniyordu. gezegenler yorungede dolanirken esit zaman araliklarinda esit yol almiyordu ama gezegeni gunese birlestiren dogru parcasi esit zaman araliklarinda esit alanlar tariyordu bu iki yasa bugun kepler’in birinci ve ikinci yasasi olarak bilinir. keplarin ucuncu yasasi ise gezgenlerin gunese olan ortalama uzakliklarinin ucuncu kuvveti , yorungedeki dolanma surelerinin karesiyle orantilidir. bu uc yasa yarim yuzyil sonra isaac newton’un evrensel kutle cekimi yasasini bulmasinda belirleyici rol oynamistir.

kaynak : ana britannica

werner karl heisenberg (1901- 1976)

werner heisenberg 5 aralik 1901’de wurzburg’da dogdu. doktor august heisenberg ve annie wecklein’in ogullariydi. babasi sonra munih universitesi ’nde orta ve modern yunan dilleri profesoru oldu. belki de babasinin bu gorevinden etkilenerek, japon fizikci yukawa’nin kesfettigi ve mesotron adini verdigi parcacigi o yunancadaki "meson" diye adlandirdi.

heisenberg 1920’de munih universite’sinde sommerfeld, wien, pringsheim, ve rosenthal’in yaninda fizik okumaya gitti. 1922-1923 kisinda gottingen universite’sinde max born ,frank ve hilbert ’in yanina fizik calismaya gitti. 1923’te munih universitesinden doktorasini aldi. ve max born’un assitani aldu. 1924 ’den 1925’e kadar niels bohr’la beraber copenhagen universitesi’ nde calisti. 1925 yazinda gottingen’e geri dondu. 1926’da tekrar niels bohr’un yaninda teorik fizik dersi vermek uzere copenhagen universite’sine atandi. 1927’de henuz 27 yasindayken leipzig universite ’si teorik fizik profesoru oldu. 1929 yilinda ders vermek icin amerika , japonya ve hindistan’i dolasti.
1941’de berlin universite’sine fizik profesoru olarak atandi ve kaiser wilhelm fizik enstutusunun direktorlugune getirildi. ikinci dunya savasi sonunda o ve diger alman fizikciler, amerikan birlikleri tarafindan tutuklanip ingiltere’ye gonderildiler. fakat heisenberg 1946’da almanya’ya geri dondu. burada gottigen fizik enstutu’sunu arkadaslari ile birlikte yeniden duzenledi. bu enstutunun adi daha sonra max plack enstutu’ su olarak degistirildi.
heisenberg, 1948’de cambridge’de ders vermek amaciyla bir kac ay kaldi. 1950 ve 1954’de iki defa amerika’dan ders vermek icin teklif aldi. 1955-56 kisinda iskocya st. andrews universitesi’nde dersler verdi, daha sonra bu dersleri bir kitap olarak yayimladi.
heisenberg, 1955 yili boyunca max planck enstutusu’nden ayrilmasi icin kendisine karsi calisanlarla ugrasti. bu arada o hala enstutunun direktoruydu. bunun icin munih’e gitti. ve 1958’de munih universitesine profesor olarak atandi. ondan sonra enstutunun adi max planck fizik ve astrofizik enstutusu oldu.
heisenberg ismi hep 1925’te yayimlanan quantum mekanik teory ile anilir. bu teori ve ozellikle teorinin hidrojenin ozdes formlarinin kesfiyle iligili uygulama alanlari yuzunden 1932’de nobel fizik odulu aldi. onun teorisi atom tarafindan yayilan radyasyonun gozlemlenmesi temeline dayanir. teoriye gore, belirli bir zamanda bir elektronun yerini yada (niels bohr’un ongordugu uzere) gezegenlerin yorungesi gibi elektronlarin yorungesini tesbit edemeyiz. pozisyon, hiz gibi mekanik degerler sayilar yerine matrices adini verdigi soyut matematiksel yapilarla tanimlanmalidir. daha sonra heisenberg bu teoriyi matrix denklemleriyle formule etti. hareketli bir parcacigin momentum ve hizinin hesaplanmasi; quantum sabiti h ile, olculecek degerin carpimlarindan daha kucuk olmayacak bicimde belirsizlik tasir kuralini iceren belirsizlik ilkesi(uncertainty principle)’ni ortaya atti. bu belirsizlik insan icin ihmal edilebilirsede atom duzeyinde gozardi edilemez.
1957’den sonra heisenberg plasma fizik, thermonuclear surec problemleri ve genova’daki uluslararasi atomik fizik enstutu’suyle siki isbirliginde calisti. birkac yil bu enstutunun bilimsel politik komitesine baskanlik etti ve daha sonra uyesi olarak kaldi.
1953’te alexander von humboldt vakfinin baskani oldugunda yurtdisindan bilim adamlarini davet edip almanya’da calismalari icin ugras verdi. 1953’ten sonra teorik calismalari; ona gore temel parcaciklarin fizigini anlamada anahtar olan,birlesik alanlar teorisi uzerine yogunlasti.
hobilerinden biri klasik muzukti. seckin bir piyanistti. 1937’de elisabeth schumacher ile evlendi. 7 cocuklari oldu ve simdi onlar munih’te yasamktalar.
heisenberg 1976’da oldu.

kaynak : nobel fizik odulleri

stephen hawking(1942- )

stephan hawking 8 ocak 1942’de (galileo’nun dogumundan tam 300 yil sonra) ingiltere oxford’da dogdu.ailesi kuzey londra’da oturuyordu.fakat ii. dunya savasi sirasinda burasi bebek dunyaya getirmek icin cok emniyetli bir yer degildi. bu yuzden oxford’a tasindilar. hawking sekiz yasinda iken, kuzey londra’dan 20 mil uzaktaki st albans gitti.onbir yasinda st albans okuluna kayit oldu.

buradan mezun olduktan sonra babasinin eski okulu oxford universite’ si kollejine devam etti.
stephan babasinin tipla ilgilenmesini istemesine karsin, o matematigi seviyordu. fakat okulun matemetik bolumu mevcut degildi. bu yuzden onun yerine fizik okumaya basladi. uc yil sonra doga bilimlerinde birinci sinif onur madalyasiyla odullendirildi.
stephan daha sonra cosmology uzerine calismak uzere cambridge’ e gitti. o zamanlar oxford’ da cosmology uzerine calisma yoktu. cambridge’de fred hoyle’u supervisor olarak istemesine karsin supervisoru denis sciama idi. doktorasini aldiktan sonra ilk once arastirma asistani, daha sonra gonville’ de caius kollejde profesor asistani oldu. 1973’de astronomi enstutusunden ayrildiktan sonra stephan uygulamali matematik ve teorik fizik bolumune gecti. 1979’dan sonra matematik bolumunde lucasian profesoru oldu. bu profesorluk 1663 yilinda universite parlemento uyesi olan henry lucas tarafindan kurulmustu. ilk olarak isaac barrow sonra 1669’da isaac newton’a verilmisti.
stephan hawking, evrenin temel prensipleri uzerine calisti. roger penrose ile birlikte einstein’in uzay ve zamani kapsayan genel gorecelik teoreminin big bang’le baslayip karadeliklerle sonlandigini gosterdi. bu sonuc quantum teorisi ile genel gorecelik teorisinin birlestirilmesi gerektigini ortaya koyuyordu. bu yirminci yuzyilin ikici yarisinin en buyuk buluslarindan biriydi. bu birlesmenin bir sonucuda karadeliklerin aslinda tamamen kara olmadigini, fakat radyasyon yayip buharlastiklarini ve gorunmez olduklarini ortaya koyuyordu. diger bir sonucda evrenin bir sonu ve siniri olmadigiydi. buda evrenin baslangicinin tamamen bilimsel kurallar cercevesinde meydana geldigi anlamina geliyordu.
onun bircok kitabindan bazilari, the large scale structure of spacetime, general relativity: an einstein centenary survey, ve 300 years of gravity. stephen hawking’in en populer ve encok satan iki kitabi; a brief history of time ve daha sonraki kitabi, black holes and baby universes and other essays.
profesor hawking 12 onur derecesi almistir. 1982’de cbe ile odullendirilmis,bundan baska bircok madalya ve odul almistir. royal society’nin ve national academy of sciences (amerikan ulusal bilimler akademisi(n.a.s.) ) uyesidir.
o teorik fizik calismalari ve yuklu programina ragmen ailesine (uc cocuk ve bir torun) her zaman zaman ayirmayi bilmistir.

kaynak: www.hawking.org.uk

feza gursey (1921-1992)

1940’ta galatasaray lisesini bitiren gursey 1940-44 arasinda istanbul universitesi fen fakultesinde (iuff) fizik ogrenimi gordu. daha sonra ingiltere’ye gitti ve 1950’de londra universite’sine bagli imparatorluk bilim ve teknoloji yuksek okulu’nda doktora calismasini tamamlayarak turkiye’ye dondu.

1951’de iuff’ye genel fizik asistani olarak giren gursey, 1957’de abd’ye giderek brookhaven ulusal laboratuvari’nda ve 1958-60 arasinda princeton universite si’nde arastirmalar yapti.1960-61 yillarinda konuk yardimci profesor olarak columbia universite’ sinde dersler verdi. ve daha sonra turkiye’ye donerek 1961’de orta dogu teknik universitesi’nin(o.d.t.u) teorik fizik bolumu’ nde profesor oldu. 1963’te yeniden abd’ye giden gursey 1963-67 arasinda yuksek arastirma enstutusu’nde ve yale universite’sinde konuk profesor olarak dersler verdi. 1974’te o.d.t.u’den ayrilarak yale universitesi’ne gecti. ve 1977’de josiah willard gibbs adina kurulan kursunun profesorlugune atandi.
feza gursey kuramsal fizik alnindaki calismalarini atom cekirdegini olusturan parcaciklar arasindaki temel etkilesmelerin ve bu parcaciklarin ic yapisinin incelenmesi uzerinde yogunlastirdi. temel parcaciklarin spinlerini inceledi. 1960’ta su(2) x su(2) bakisim grubunun lineer olmayan gosterimlerini gelistirdi. 1964’te italyan fizikci radicati ile birlikte calisarak, cekirdek kuvetlerinin, spin ve izospinin yanisira gell-mann ve neeman’in onerdigi su(3) grubunda etkin olan acayiplik’ten de bagimsiz oldugunu ifade eden su(6) bakisim grubunu ortaya atti. 1974-76 arasinda m.gunaydin ile birlikte yaptigi calismalarda o gune degin fizikte bulunmayacagi sanilan ayricalikli gruplarin belirleyebilecegi bakisimlari arastiran gursey, kromodinamik ve elektromagnetik etkilesme yapan renkli kuvarklar ile zayif(suresi 10 saniyeden uzun) ve elektromagnetik etkilesme yapan elektron, muon ve notrinolar gibi leptonlari biraraya toplayan bilesik bir e6 grubunun icerdigi oktonyon cebrinin renk dinamigiyle ilgisi oldugunu gosterdi. 1976’da da bu grubun bir bilesik grup olabilecegini onerdi. gursey’in bu calismalari 1968’de tubitak bilim odulu, 1977’de oppenheimer odulu,1979’da einstein madalya’si, 1981’de new york akademisi’nin morrison odulu, ayni yil istanbul universitesi’nin madalyasi ve onur doktorlugu unvanini ve 1987’de grup kurami vakfinin wigner madalyasiyla odullendirilmistir. 1992 yilina kadar kaldigi yale’de isgal ettigi kursuyu ise gibbs, onsager ve lamb gibi nobel odullu kisilerle paylasiyordu. ancak gursey, yine de sik araliklarla turkiye’ye donuyor ve buradaki bilimsel aktivitelerinden vazgecmemekte direniyordu.
"turkiye’ye gelislerinde cesitli universitelerde seminerler veriyordu. nisan’da vefat etti; ondan onceki aralik’ta turkiye’deydi. odtu’de, bilkent’te, edirne’de seminerler verdi. yani o kotu hastaligina ragmen, olmeden dort ay once buralarda gezdi. olecegini biliyordu. bunun icin de kafasindaki butun problemleri tamamlamak ihtiyaci icerisindeydi. bir ara konusurken ’bu yil on tane yayin yapabildim,’ dedi. bu feza’nin tavri degildi. ortalama yilda dort-bes yayin yapardi; problemlerini, biten yayinlarini senelere dagitirdi," diye anlatiyor prof gurses.



kaynak : ana britannica

"nikola tesla" adi size bir sey hatirlatiyor mu? tanidik geliyor mu bir yerlerden? eminim ki tesla’nin adini duyan turk vatandaslarinin sayisi pek azdir...

nikola tesla, bir takim cevrelerce bilim dunyasindan adeta silinmeye calisilan buyuk bir isim. tesla o kadar cok ve onemli bilimsel gelismeye imza atmis bir sahsiyet ki kendisi ancak edison ile kiyaslanabilir. hatta ondan bile daha onemli isler yaptigini soylemek asla yanlis olmayacaktir.

nikola tesla 1856 yilinda hirvatistan’da dunyaya geldi. inanilmaz bir hafizasi vardi. alti dili cok rahat konusabiliyordu. gratz’daki bilim enstitusu’nde 4 sene matematik, fizik ve mekanik okudu. ama onun esas ilgi alani elektrik oldu. o donemlerde elektrik henuz emekleme donemini yasayan cok yeni bir bilim dali durumundaydi. akkor telli ampul daha icat edilmemisti bile.

tesla 1884 yilinda abd’ye geldi. cebindeki tavsiye mektubunun yardimi ile mucit thomas edison’un yaninda calismaya basladi. edison o gunlerde akkor telli ampulu yeni icat etmisti ve elektrigin aktarilmasi konusunda bir sistem gelistirmeye calisiyordu. edison bu noktada dogru akima (dc) guveniyordu. ancak dc o kadar cok sorun cikariyordu ki bir turlu istedigi sonuclari elde edemiyordu.

bir gun tesla’yi yanina cagirdi ve sistemdeki sorunlari cozerse kendisine buyuk bir maddi odul verecegini soyledi. tesla, edison’u, o gunun parasi ile 100,000, bugunun parasiyla milyonlarca dolarlik bir masraftan kurtararak sistemdeki aksakliklari giderdi. ama edison vaadettigi odulu vermedi. tesla, bu durum uzerine edison’un laboratuarindaki gorevinden istifa etti. edison, sozunden donmekle kalmadi bir de tesla’nin bundan sonraki bilimsel kariyerini kotulemeye, onu asagilamaya basladi. bugun tesla’nin bu kadar az bilinen bir isim olmasinin altinda edison’un bu cabalarinin buyuk payi vardir.

tesla elektrigin tasinmasi icin edison’unkinden cok daha iyi bir sistem gelistirdi. sistemde dc yerine alternatif akim (ac) kullandi. tesla’nin gelistirdigi transformatorler vasitasi ile elektrigi ince kablolar uzerinden uzak mesafelere kayipsiz tasimak mumkundu artik. oysa dc temeline dayanan aktarim sisteminde her bir mil kare icin buyuk bir elektrik santrali kurmak ve cok kalin kablolar kullanmak gerekiyordu.

ancak tasinacak elektrigi kullanacak cihazlar olmadan bu sistemin herhangi bir pratik anlami yoktu.

tesla bundan sonra elektrikle calisan motorlar yapmaya basladi. 19uncu yuzyil’in sonlarinda hicbir bilim adami, ac kullanan motorlarin gercek olabilecegine ihtimal vermiyordu. saniyede altmis kere yon degistiren bir akimla calisan motorun bir ileri bir geri gidecegini ve sonuc olarak hicbir yere gidemeyecegini dusunuyorlardi. tesla boyle dusunenleri yaniltarak ilk ac elektrik motorunu icat etti.

tesla’nin en onemli ozelliklerinden biri oturup soyle ya da boyle bir cihaz ya da sistem gelistirecegini soylemesi sonra da bunu gercekten de aynen dedigi gibi yapmasiydi.

bir keresinde, edison’un calisma yontemleri hakkinda soyle konusmustu: "edison, bir samanlikta kayip bir igneyi bulmak durumunda olsa bir balarisi caliskanligi ile tum samanlarin altina tek tek bakarak soz konusu igneyi bulmaya calisir. ben bilimsel calismalarinda buna sik sik tanik olurdum. oysa biraz teorik calisma, biraz da hesaplama yapmak suretiyle harcadigi vakit ve emegin yuzde doksanindan tasarruf edebilirdi."

tesla oyle buyuk bir bilim adami idi ki daha dunya fluoresan ampulle tanismadan 40 sene once kendi laboratuarini fluoresan ampullerle aydinlatiyordu. cesitli dunya fuarlarinda ve sergilerde cam tupleri alip unlu bilim adamlarinin adini olusturan ampuller yapiyordu. gunumuzdeki neon ampullerin ilk ornekleriydi bunlar.

tesla dunyanin ilk hidroelektrik santralinin de mucidiydi. niagara selalesi’nin uzerinde kurulu olan ilk hidroelektrik santral, "tesla" imzasini tasiyordu.

otomobillerde kullanilan ilk hizolceri de tesla icat etti.

bu arada ac konusundaki basarilari george westinghouse adindaki bir girisimcinin kulagina gitmisti. westinghouse, tesla ile bir sozlesme imzaladi. sozlesmeye gore, westinghouse, sattigi her bir kilovat ac elektrik icin tesla’ya 2.50 dolar verecekti. tesla bir anda tasarladigi ama parasizlik nedeniyle gerceklestiremedigi calismalari icin nakit paraya kavusmustu.

ancak edison da dc sistemi icin buyuk yatirimlar yapmisti. tesla’nin ac sistemini yerden yere vurmak konusunda her vesileyi ustalikla degerlendiriyordu. ac’nin dc’ye oranla cok tehlikeli oldugunu iddia ediyordu. tesla bu karalama kampanyasina karsi kendi pazarlama kampanyasini baslatti. 1893’te chicago’da duzenlenen dunya fuari’nda (fuari 21 milyon kisi ziyaret etmisti) ac’nin ne kadar guvenli oldugunu gostermek icinden vucudundan gecirdigi elektrik ile cok sayida ampul yakti. daha sonra kendi adini verdigi bobinleri kullanarak simsek yaratip bunlari izleyicilerin uzerine firlatti. tabii ki kimseye bir seycikler olmadi.

tesla’nin westinghouse’dan alacagi ucretin 1 milyon dolar’i gecmesi westinghouse’i malî sorunlarla yuz yuze getirdi. tesla, sozlesmesi gecerli oldugu surece westinghouse’un iflas edebilecegini idrak ederek sozlesmesini yirtip atti. cunku onun en buyuk amaci insanlara ucuz ac elektrik verebilmekti. dunyanin ilk milyarderi olmaktansa patentleri karsiliginda kendisine odenen 216,600 dolar’a razi oldu.

1898 yilinda, madison square garden’da hazir bulunan izleyicilere, ilk uzaktan kumandali tekneyi tanistirdi.

tesla halka ucuzdan da ote bedava elektrik enerjisi temin etme hayalleri kurmaya baslamisti. 1900’de yatirimci j.p. morgan’in 150,000 dolar’lik malî destegi ile long island’da "kablosuz yayin sistemi"ni kurdu. bu yayin kulesi dunyanin ilk telefon ve telgraf hizmeti verecek, ayni zamanda dunyaya resim, borsa haberleri ve hava durumu yayini yapacak bir tasarimdi. morgan bunun gercek anlamda "bedava enerji" oldugunu anlayinca destegini cekti. morgan’in destegini cekmesi tesla’yi finansal sorunlar icine surukledi. kule, hurda fiyatina alacaklilara satildi. dunya tesla’nin catlak oldugunu dusunmeye baslamisti. o donemde sesin, resimlerin ve elektrigin bu sekilde yayilmasi duyulmus sey degildi cunku.

oysa insanlarin bilmedigi bir sey vardi. tesla’nin, marconi’nin "radyoyu icat ettim" diye ortaya cikmasindan 10 sene once radyonun temel calisma prensiplerini ortaya koymus olduguydu. aslinda, 1943 yilinda yani tesla’nin oldugu sene abd yuksek mahkemesi marconi’nin patentlerini tesla’nin bu konuda daha once gerceklestirdigi calismalar nedeniyle iptal etti. ancak bu konu neredeyse hasir alti edildi ve hemen hemen hicbir zaman gundeme getirilmedi. halâ bir cok basvuru kaynaginda marconi radyonun babasi olarak gosterilirken tesla’nin adindan hic soz edilmez. sunu da belirtmekte fayda var: marconi’nin radyosu ses iletmiyor sadece sinyal yayabiliyordu. oysa bu, tesla’nin marconi’den seneler once gerceklestirdigi bir seydi.

iste bu noktada basin tesla’nin iddialarini abartmaya basladi. guya, tesla, mars’tan ve venus’ten sinyaller aldigini soylemisti. bugun biliyoruz ki tesla gercekten de uzak birtakim yildizlardan sinyaller almisti. ama o yillarda uzay hakkinda pek az sey biliniyordu. basin, bilir bilmez tesla’nin bazi iddialarini bire bin katarak kamuoyunun gundemine getiriyordu. uzaylilarla konustugunu soyleyenler bile vardi.

manhattan’daki laboratuarinda calismalarini surduren tesla, dunyayi, radyolardaki istasyon arama dugmesine benzer dev bir ayar dugmesi haline getirmeyi basarmisti. ayrica yeryuzu ile ayni frekansta titresim uretmeye yarayacak, buhar gucu ile isleyen bir titresim cihazi yapmisti. sonucta ne mi oldu? yakin cevredeki butun apartmanlari sarsan siddetli bir deprem meydana getirdi. binalar zangir zangir sarsildi, camlar kirildi, boya ve sivalar duvarlardan dokuldu. tesla’nin hesaplarina gore ayni sistemle empire state binasini yok etmek hatta dunyayi ortasindan ikiye ayirmak da pekala mumkundu. tesla, bilim dunyanin rezonans frekanslarini hesaplamadan 60 sene once bu isi yapmisti. tesla’nin dunyayi ikiye ayirmak konusunda deney yapmadigini dusunenler varsa hemen soyleyelim ki yaniliyorlar.

1899’da colorado springs’teki laboratuarinda buna benzer bir girisimde bulundu. dunyanin bir ucundan diger ucuna gidip sonra da kaynagina geri donecek enerji dalgalari gonderdi. dalgalar geri geldiginde bu dalgalara bir miktar elektrik daha yukleyerek bir daha gonderdi. sonucta insan elinden cikan en buyuk simsek yaratilmis oldu. tam 40 metrelik dev bir simsekti tesla’nin bu deney sonucunda elde ettigi rekor hala kirilamamistir. simsegin gurultusu 35 km. mesafeden isitildi. laboratuvarin etrafindaki alan garip bir mavi isikla kaplandi. ama butun bunlar tesla’nin esas gosterisi oncesinde yaptigi isinma calismalari gibiydi. ne yazik ki laboratuvarinda deneylere devam ederken kendine ait elektrik santralinin donanimini havaya ucurdu ve bir daha da onarmasi mumkun olmadi.

1. dunya savasi’nda abd devleti alman denizaltilarini tespit edecek bir sistem gelistirme cabasina girmisti ve bunun icin edison’dan yardim istemisti. tesla’nin bu konudaki onerisi enerji dalgalari kullanmak oldu. bugun bu sisteme radar demekteyiz. edison, tesla’nin onerisini dogal olarak reddetti. cok sacma bir oneriydi ona gore bu oneri. dunya, bu nedenle radarin icadini 25 sene beklemek zorunda kaldi.

tesla’nin basarilari karsisinda elde ettigi odul neydi dersiniz? edison madalyasi!.. edison tarafindan surekli elestirilen birine bundan daha kotu bir odul olamazdi. sanayi dunyasinin onu bilim literaturunden silme cabasi ise yaradi. yaklasik 20 sene tecrit edilmis bir yasam surdu ve modern dunyanin kurucularindan nicola tesla, 7 ocak 1943’te, 86 yasinda neredeyse bes parasiz bir sekilde oldu. teorilerini deneyecek mali kaynaklardan yoksun oldugu icin sadece not tutabiliyordu. arkasinda tonlarca not defteri birakti. bu defterler fbi tarafindan hasiralti edildi. gun isigina cikarilmadi.

omru boyunca 800 icadin patentini aldi. eger mali destekten yoksun kalmasaydi edison’un rekorunu rahatlikla kirabilecek bir insandi. hayatinin son 30 senesinde pek az patent alabildi. dunya ne yazik ki tesla’nin dehasina sahip insanlari mali acidan odullendirmeyi pek sevmiyor. odullendirilenler sadece orijinal fikirleri alip bu fikirleri uretime donusturup satanlarin oluyor.

kaynak : hurriyet gazetesi levent goktem - 23 ekim 2000, pazartesi

galileo galilei(1564-1642)

taninmis muzikci vincenzo galilei’nin oglu olan galileo, ilk egitimini ailesinin 1574 de tasindigi floransa yakinlarindaki vallombrosa manastirinda aldi. 1581’de tip ogrenimi gormek uzere pisa universite’sine girdi. raslanti sonucu bir geometri dersinin de etkisiyle toscana sarayinda ogretmenlik yapan ostilio ricci’den matematik ve fizik dersleri almaya basladi.

mali durumunun elvermemesi nedeniyle 1585’de universiteden ayrilmak zorunda kaldi. floransa’ya donerek akademide ders vermeye basladi. 1586’da hidrostatik teraziyi bulan ve bu bulusunu bir makaleyle aciklayan galilei’nin unu butun italya’ya yayildi. 1589’da yazdigi kati cisimlerin agirlik merkezlerine iliskin inceleme pisaa universite’sinde matematik dalinda ogretim uyeligine getirilmesini sagladi. burada hareket uzerine arastirmalara baslayan galilei ilk olarak agirliklari farkli cisimlerin farkli hizlarda duseceklerine iliskin aristoteles’ci gorusu curuttu.
1592’de padova’da matematik profesoru olarak calismaya basliyan galilei bu gorevi 18 yil surdurdu ve buluslarinin onemli bir bolumunu burada gerceklestirdi. 1604 siralarinda dusen cisimlerin duzgun hizlanan hareket yaptigini kuramsal olarak kanitladi. yaptigi teleskoplar, mercek yuzeylerinin egrilik derecesini denetlemek amaciyla gelistirdigi yontem sayesinde, astronomi gozlemlerinde kullanilabilecek ilk teleskoplar olarak kisa surede avrupa’nin her yaninda aranmaya basladi. astronomi alanindaki bulgularini sidereus nuncius (yildizlarin habercisi) adiyla yayimladi. teleskopla gerceklestirdigi gozlemlerden etkilenen venedik senatosu galilei’ nin padova universitesinde yasam boyu profesor olarak kalmasina karar verdi. ama galilei toscana grandukunun sarayin bas felsefecisi ve matematikcisi olma onerisini kabul ederek 1610 yazinda padova’dan ayrildi. teleskopla yaptigi gozlemlerin copernik’i dogrulamasi, aristoteles’ci profesorlerin ona karsi cephe almasina yol acti. ve galileo’yu kilise yetkililerinin gozunde karalamaya calistilar. bir yandanda dine karsi ve uydurma oldugunu iddia ettikleri sozlerini gerekce gostererek galilei ’yi enkizisyon ’a gizlice ihbar ettiler. kardinal bellarmine konuya ozel bir onem verek galilei’yi 26 subat 1616’ da huzuruna kabul etmis, bundan boyle bu ogretiye bagli kalmasinin ve onu savunmasinin yasaklanmis oldugu konusunda onu uyarmis, ama konunun salt matematiksel bir varsayim olarak tartisilabilecegini bildirmisti.
bu olayi izleyen yedi yil boyunca floransa yakinlarindaki bellosguardo’daki evine cekilmis olarak yasadi. galilei 1616 kararini yururlukten kaldirabilmek umuduyla 1624 ’de roma’ya gitti. bunu basaramadiysada papadan dunya sistemleri uzerine yazi yazma izni aldi. floransa’ya donen galilei buyuk yapiti dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo, ptolemaico e copernicano(iki buyuk yer sistemi, ptolemaios ve kopernik sistemleri uzerine konusmalar) uzerinde yillar surecek calismasina basladi. kitap 1632’de yayimlandi. papaya kitabin tarafsiz gorunen basligina karsin aslinda copernik sisteminin guclu ve pervasiz bir savunusu oldugu belirtildi. tam bu sirada galilei’nin dosyasinda bir belgenin varligi kesfedildi. 26 subat 1616’da bellarmine’nin huzurunda galilei’nin ne bicimde olursa olsun copernikciligi anlatmasi yada tartismasi enkizisyon’un ceza yaptirimina baglanarak ozellikle yasaklanmisti. boylece kitap icin elde edilmis olan iznin sahtecilikle ve usulsuz bicimde alindigina karar verildi. 16 haziran da mahkum oldu.hukum hapis cezasini iceriyordu. ama papa bu cezayi ev hapsine cevirdi. ve galilei yasaminin son sekiz yilini floransa yakinlarinda arcetri’deki evinde gecirdi.
galilei’nin bilime en buyuk katkilarindan biri mekanigin bir bilim dali olarak kurulmasindaki payidir. kuvvet kavraminin mekanikte oynadigi rolu acikca kavrayip ortaya koyabilen ilk bilim adamidir. isaac newton’un yuzyilin sonlarina dogru mekanikte gerceklestirdigi buyuk atilimin onunu acan da galilei olmustur. ayrica galilei gecmiste birbirinden hep ayri tutulmus olan matematik ile fizigin iliskili oldugunu ve birbirlerine destek olabilecegini kavrayan ilk bilim adamidir. onun uyguladigi en onemli ve tumuyle kendine ozgu yontem, deneyle hesaplamayi birlikte yurutmesi olmustur. bu yontem somutun soyuta donusturulebilmesini ve deney sonuclarinin surekli ve duzenli bir bicimde karsilastirilabilmesini olanakli kilmistir. modern anlamda deney kavramini olusturan galilei bu kavram icin cimento(sinav) terimini kullaniyordu.
galilei’ni tum yapitlari ilk olarak 1842-56 arasinda le opera di galileo galilei adiyla yayimlanmistir. toplu yapitlarinin cok daha genis ve eksiksiz bicimi galilei uzmani antonio favaro’nun derledigi le opere di galileo galilei adli yapittir.

kaynak : ana britannica

richard philip feynman (1918 -1988)

richard feynman 11 mayis 1918’de newyork’da dogdu. 15 yasindayken difransiyel ve integral konularinda ustalasmisti. 1936 yilinda m.i.t’ ye kaydoldu ve verilen butun fizik derslerini aldi. daha sonra princeton universite’ sine mastir icin gitti. hayati boyunca atomalti parcaciklarin matematigiyle ilgilendi. feynman doktorasini bitirdikten hemen sonra arline greenbaum ile evlendi. arline greenbaum tuberkiloz hastasiydi.

feyman 1942’de los alamos’a cagrildi. hans bethe 24 yasindaki feynman’i teorik bolumun lideri yapti. feynman kritik kutle icin gerekli olan uranyum miktarini tesbit etmek icin calisti. hipotezini test etmek icin los alamos’u havaya ucurmadan bircok deney araclari gelistirdi. oakridge uranyumun parcalanmasi sirasinda guvenlik problemiyle ugrasirken, feynman calisanlarin radyasyon zehirlenmesinden korunmasi icin prosedurler gelistirdi. savas sonrasi bethe’yi takip ederek, cornell universite’sine gitti. feynman burada atomalti parcaciklarin karmasik yapisi icin basit bir gosterim gelistirdi. onun bu gosterimi feynman diagramlari olarak bilinir.
1950’de cal tech’ e gitti. 1965’de julian schwinger ve shinichiro tomonaga ile birlikte elektrodynamik ile ilgili calismalari dolayisiyla nobel fizik odulu aldi. feynman’in ders notlari "feynman lectures" adli yayinda toplandi. feynman ayrica uzay mekigi challenger kazasini arastirdi o-halka’ lari(o-rings) hatasini bularak dunyayi sasirtti. feynman 15 subat 1988’de 69 yasindayken kanserden oldu.

kaynak :http://www.atomicarchive.com/bios/index.shtml

enrico fermi (1901-1954)

enrico fermi 29 eylul 1901’de roma’da dogdu.babasi polis sefi alberto fermidir. ilk olarak dilbilgisi okuluna kaydoldu.onun ilk matematik ve fizige olan yetenegini kesfeden ve destekleyen babasinin arkadaslarindan a. amidei olmustur. 1918’ de pisa universitesinin bursunu kazandi. pisa universite’sinde 4 yil kaldiktan sonra 1922’ de professor puccianti’den doktorasini aldi.

bir yil sonra 1923’de italyan hukumetinden burs kazandi.ve gottingen ’de professor max born’ la birkac ay birlikte calisti. rockefeller bursuyla 1924’de leyden’e p. ehrenfest’le birlikte calismaya gitti. ayni yil florence universite’ sinde matematiksel fizik dersleri vermek icin italya’ya gitti.
1926’da fermi gunumuzde fermi istatistigi olarak bilinen pauli parcaciklarinin istatistigini kesfetti.bose-einstein istatistigine gore hareket eden bosonlarin tersine, bu parcaciklar fermion olarak bilinir. 1927’de fermi, roma universite’sinde teorik fizik profesoru oldu.bu gorevini 1938’ de mussolini’ nin fasist diktatorlugunden kacip amerika’ya goc edinceye kadar surdurdu(nobel odulunu aldiktan hemen sonra).
roma’daki ilk yillarinda kendini elektromanyetik problemlerin cozumune ve bazi spectroskopik olaylarin teorik olarak aciklamasina verdi.fakat asil ilerlemesini calismalarini elektron ve atom cekirdegi uzerine yaptigi zaman gerceklestirdi.1934’de beta bozumu teorisini gelistirerek pauli’nin radyasyon teorisi ile birlestirdi. curie ve joliot’ un yapay radyasyonu kesfinden sonra notron bombardimanina tutulan asagi yukari her elementin nukleer donusume tabi oldugunu kesfetti. bu arastirma, yavas notronlarin ve nukleer fission’un kesfine, ayrica o zamana kadar periyodik tabloda bilinen elementlerden farkli elementlerin bulunmasina yol acti.
1938’de fermi tartismasiz notronlar konusunda en iyiydi. bu calismalarina amerika’da da devam etti.amerika’ya varisindan hemen sonra columbia universite’ sine fizik profesoru olarak atandi.hahn ve strassmann’nin 1939’un baslarinda fission’u kesfinden sonra ikincil notronlarin yayilma ve zincirleme reaksiyon olasiligini hesapladi.bu calismalarina buyuk bir istekle devam etti ve bircok deneyden sonra kontrol altindaki ilk zincirleme reaksiyonu gerceklestirdi. bundan sonra atom bombasi yapimindaki sorunlarin asilmasinda onemli rol oynadi, manhattan projesi liderlerinden biriydi.
1944’de fermi amerikan vatandasi oldu. ii. dunya savasindan sonra 1954’ de olumune kadar surecek olan nukleer calismalari icin chicago universite ’sinden profesorluk teklifini kabul etti. burada yogunlugunu yuksek enerji fizigine verdi ve pion-nucleon etkilesimi calismalarina onculuk etti. yasaminin son yillarinda fermi kozmik isinlarin kaynagini arastirmakla gecirdi.sonunda kozmik isinlarin cok buyuk enerji kaynaklari oldugunu gosteren bir teori gelistirdi.
fermi’nin teorik ve deneysel fizigi konu alan bir cok yayimi vardir. bunlardan bazilari ,elektronik gazlarin istatistiginin hesabi ve paul’i parcaciklarindan olusan gazlari konu alan "sulla quantizzazione del gas perfetto monoatomico", rend. accad. naz. lincei, 1935, atomun istatistiksel modelini(thomas-fermi atom modeli) ve atomik ozelliklerin hesaplanmasinda yeni bir yaklasimi(semiquantitative method) inceleyen quantentheorie und chemie, , leipzig, 1928, "uber die magnetischen momente der atomkerne", z. phys., 1930, "tentativo di una teoria dei raggi ß", ricerca scientifica, 1933 sayilabilir.
ona nobel odulu yavas notronlarin yarattigi radyasyon ve nukleer enerji alanindaki calismalarindan dolayi verildi. profesor fermi laura capon ile 1928’de evlendi.giulio adinda bir oglu nella adinda bir kizi vardir. bos zamanlarinda yurumeyi,tirmanmayi ve kis sporlarini severdi. 29 kasim 1954’de chicago’da oldu.

kaynak : nobel fizik odulleri

michael faraday (1791-1867)

fraday’in babasi ingiltere’nin kuzeyinden 1791 basinda newington koyune is aramak amaciyla gelmis bir demirci idi. annesi faraday’in zorluklarla dolu cocukluk doneminde ona duygusal yonden buyuk destek olmus, sakin ve akilli bir koylu kadindi.babalari cogu zaman hasta olan ve is bulmakta zorluk ceken faraday ve uc kardesinin cocuklugu yari ac yari tok gecti.

aile sandemancilar adli kucuk bir hiristiyan tarikatinin uyesiydi. faraday yasami boyunca bu inanctan guc almis, dogayi algilama ve yorumlamada bu inancin etkisi altinda kalmistir.
faraday cok yetersiz bir egitim gordu. butun egitimi kilisenin pazar okulu’nda ogrendigi okuma yazma ve biraz hesaptan ibaretti. kucuk yasta gazete dagiticisi olarak calismaya basladi. 14 yasinda ciftci ciragi oldu. ciltlenmek uzere getirilen kitaplari okuyarak bilgisini genisletmeye basladi. encyclopedia brtanica’nin ucuncu baskisindaki elektrik maddesinden ozellikle etkilendi. eski siseler ve hurda parcalardan yaptigi basit bir elektrostatik uretecten yararlanarak deneyler yapmaya basladi. gene kendi yaptigi zayif bir volta pilini kullanarak elektrokimya deneyleri gerceklestrdi.
londra’daki kraliyet enstutusu’nde sir humphrey davy tarafindan verilen kimya konferanslari icin bir bilet elde etmesi faraday’in yasaminda donum noktasi oldu. konferanslarda tutdugu notlari ciltleyerek is isteyen bir mektupla birlikte davy’ye gonderdi. bir sure sonra laboratuvara yardimci olarak giren faraday, kimyayi caginin en buyuk deneysel kimyacilarindan biri olan davy’nin yaninda ogrenmek firsatini elde etmis oldu. 1820’de faraday, davy’nin yanindan yardimcilik gorevinden ayrildi.
hans christian orsted, 1820’de bir telden gecen elektrik akiminin tel cevresinde bir magnetik alan olusturdugunu bulmustu. fransiz fizikci andre marie ampere tel cevresinde olusan magnetik kuvvetin dairesel oldugunu gercektede tel cevresinde bir magnetik silindir olustugunu gosterdi. ve bu bulusun onemini ilk kavrayan faraday oldu. soyutlanmis bir magnetik kutup elde edilebilir ve akim tasiyan bir telin yakinina konursa telin cevresinde surekli olarak bir donme hareketi yapmasi gerekecekti. faraday ustun yetenegi ve deneysel calismadaki ustaligiyla bu gorusu dogrulayan bir aygit yapmayi basardi. elektrik enerjisini mekanik enerjiye donusturen bu aygit ilk elektrik motoru idi.
faraday bu deneyleri gerceklestrip sonuclarini bilim dunyasina sunarken elektrigin farkli bicimlerde ortaya cikan turlerinin niteligi konusunda kuskular belirdi. elektrikli yilan baliginin ve oteki elektrikli baliklarin saldigi, bir elektrostatik uretecin verdigi bir pilden yada elektromagnetik uretecten elde edilen elektrik akiskanlari birbirinin ayni miydi? yoksa bunlar farkli yasalara uyan farkli akiskanlar miydi? faraday arastirmalarini derinlestirince iki onemli bulus gerceklestirdi. elektriksel kuvvet kimyasal molekulleri, o gune degin sanildigi gibi uzaktan etkileyerek ayristirmiyordu, molekullerin ayrismasi iletken bir sivi ortamdan akim gecmesiyle ortaya cikiyordu. bu akim bir pilin kutuplarindan gelsede, yada ornegin havaya bosaliyor olsada boyleydi. ikinci olarak ayrisan madde miktari cozeltiden gecen elektrik miktarina dorudan bagimliydi. bu bulgular faraday ’i yeni bir elektrokimya kurami olusturmaya yoneltti. buna gore elektriksel kuvvet, molekulleri bir gerilme durumuna sokuyordu.
1839’da elektrige iliskin yeni ve genel bir kuram gelistirdi. elektrik madde icinde gerilmeler olmasina yol acar. bu gerilmeler hizla ortadan kalkabiliyorsa gerilmenin ard arda ve periyodik bir bicimde hizla olusmasi bir dalga hareketi gibi madde icinde ilerler. boyle maddelere iletken adi verilir. yalitkanlar ise parcaciklarini yerlerinden koparmak icin cok yuksek degerde gerilmeler gerektiren maddelerdir.
sekiz yil boyunca araliksiz suren deneysel ve kuramsal calismalarin sonunda 1839’da sagligi bozulan faraday bunu izleyen alti yil boyunca yaratici bir etkinlik gosteremedi. arastirmalarina ancak 1845’te yeniden baslayabildi. 1855’ten sonra faraday’in zihinsel gucu azalmaya basladi.ara sira deneysel calismalar yaptigi oluyordu. kralice victoria bilime buyuk katkilarini goz onune alarak faraday’a hampton court’ta bir ev bagisladi.

albert einstein (1879-1955)

albert einstein almanya’nin ulm kasabasinda 14 mart 1879’ da dogdu. alti hafta sonra ailesi munih’e yerlesti ve luitpold’da okula basladi.albert daha sonra italya’ya gitti ,egitimine isvicre aarau’da devam etti. 1896 da zurih federal politeknik okuluna fizik ve matematik ogretmeni olmak icin girdi. 1901 de diplomasini aldi ve isvicre vatandasi oldu.

ogretmen olarak is bulamadigi icin isvicre patent ofisinde teknik asistan olarak goreve basladi 1905 de doktorasini aldi. patent ofisinde calistigi surede onemli calismalar yapti.1908’de privatdozent(bern)’e atandi. 1909’ da zurih’te profesor oldu. 1911’de teorik fizik profesoru olarak prag’a gitti.bir yil sonra ayni gorevle zurih’e geri dondu.berlin universitesinin kaise wilhelm fizik enstutusunde 1914’de yonetici olarak gorev yapti.ayni yil alman vatandasi oldu. 1933’de politik nedenlerden alman vatandasligindan cikti. amerika princeton universite ’sinde teorik fizik profesoru oluncaya kadar berlin’de yasadi. 1940’da amerikan vatandasi oldu.1945 yilinda princeton’daki gorevinden emekli oldu.
ii. dunya savasindan sonra einstein dunya siyasetinde onemli bir kisilik olarak ortaya cikti. israil’den baskanlik teklifi aldi ve redetti. sonra dr chaim weizmann’la jarusalem’de hebrew universite ’sinin kurulmasina yardimci oldu.
einstein bilimsel calismalarinin daha basinda newton mekaniginin yetersizligini anladi. onun ozel gorecelik kurami mekanigin kurallari ile elektromanyetigin kurallarini bagdastirmaya calismasindan dogmustur. statik mekanigin klasik problemlerine, quantum mekanigi ile aciklamalar getirmeye calisti.bu yaklasim molekullerin brownian hareketine aciklik getirdi.dusuk radyasyonlu isigin isisal ozelliklerini inceledi.ve onun bu gozlemleri photon teorisini yaratti.
berlin’deki ilk gunlerinde ozel gorecelik teorisinin dogru olarak izah edilebilmesi icin yercekimi teorisinide kapsamasi gerektigini fark etti. 1916’da ilk defa genel gorecelik kuramini yayinladi.bu sirada radyasyon teorisi ve statik mekanik ile de ilgileniyordu.
1920’lerde einstein, quantum teorisinin olasilik teorisi ile aciklanmasi uzerinde calisirken asil yogunlugunu birlesik alanlar teorisi uzerine verdi.tek atomlu gazlarin quantum mekanigi ile statik mekanige katkida bulundu. ayrica atomic gecis olasiligi ve goreceli evrenbilim alaninda degerli calismalari oldu.
emekli olduktan sonra fizigin belli basli alanlarini birlestirmeye calisti.onun onemli bazi bilimsel calismalari special theory of relativity (1905), relativity (ingilizce cevrimi, 1920 ve 1950), general theory of relativity (1916), investigations on theory of brownian movement (1926), ve the evolution of physics (1938). bilimsel olmayan calismalari, about zionism (1930), why war? (1933), my philosophy (1934), and out of my later years (1950) olarak sayilabilir.
albert einstein bir cok amerikan ve avrupa universitesinden onursal doktora odulu aldi.1920’ lerde amerika, avrupa ve uzak doguda dersler verdi. dunyanin belli basli butun akademilerinin uyelik ve fahri uyeliklerine kabul edildi. calismalarindan dolayi bircok odul aldi. bunlardan bazilari 1925’de londra’daki royal society’ nin copley madalyasi ve 1935’de franklin institute ’deki franklin madalya’sidir.
einstein’in yetileri onu entellektuel bir yalnizlikta ikamete zorlamistir. muzik dinlemek hayatinda onemli rol oynamistir. mileva maritsch ile 1901’de evlendi ve iki oglu oldu. bir sure sonra da ayrildilar, sonra kuzeni elsa ile evlendi. elsa 1936’da oldu.
einstein 1955 ’de 18 nisan da princeton new jersey’ de oldu.

nikola tesla’ya yaptigi eziyetlerden dolayi sevmedigim sahsiyet.

thomas alva edison (1847-1931)

yedi yasindayken ailesiyle birlikte michigan’daki port huron’a yerlesen edison, ilkogrenimine burada basladiysada yaklasik uc ay sonra algilamasinin yavasligi nedeniyle okuldan uzaklastirildi. bundan sonraki uc yil boyunca ozel bir ogretmen tarafindan egitildi. son derece merakli ve yaratici kisilige sahip bir cocuk olan edison, 10 yasina geldiginde kendisini fizik ve kimya kitaplarina verdi.

bu arada evlerinin kilerinde bir kimya laboratuvari kurdu. ozellikle kimya deneylerine ve volta kaplarindan elektrik akimi elde etmeye yonelik arastirmalara ilgi duydu; bir sure sonra kendi basina bir telgraf aleti yapti ve mors alfabesini ogrendi. o gunlerde gecirdigi agir bir hastalik sonucu kulaklari agir isitmeye basladi.
oniki yasina geldiginde ailesine yardim etmek icin port huron ile detroit arasinda calisan trende gazete satmaya baslayan edison, evlerindeki laboratuvarini trenin yuk vagonuna tasiyarak, calismalarini burada surdurdu.bu donemde edison, michael faraday’in experimental research in electricity adli yapitini okudu ve derinden etkilendi. bunun uzerine bir yandan faraday’in deneylerini tekrarladi bir yandanda kendi deneylerine agirlik vererek daha duzenli calismaya ve notlar tutmaya basladi. 1868’de kendine atolye kurdu. ayni yil gelistirdigi elektrikli bir oy kayit makinasinin patentini aldi. aygit oldukca ilgi topladi ama kimse tarafindan satin alinmadi. tum parasini yitiren edison borc icinde boston’dan ayrilarak new york’a yerlesti. edison’un sansi altin borsasinin duzenlenmesinde kullanilan telgrafin bozulmasi uzerine dondu. borsa yetkililerinin istemi uzerine aygiti ustaca tamir eden edison, western union telegraph company’den gelistirilmekte olan telgrafli kayit aygitlari uzerinde yetkinlestirme calismasi yapma onerisi aldi. bunun uzerine bir arkadasi ile birlikte edison universal stock printer muhendislik sirketini kurdu. ve sattigi patentlerle kisa surede onemlice bir servet edindi. bu parayla new jersey’deki newark’ta bir imalathane kurarak telgraf ve telem aygitlari uretmeye basladi. bir sure sonra imalathanesini kapatarak new jersey’deki menlo park’ta bir arastirma laboratuvari kurdu ve tum zamanini yeni buluslar yapmaya yonelik calismalara ayirdi.
1876’da graham bell’in gelistirdigi konusan telgraf uzerinde calismaya basladi. aygita karbondan bir iletici ekleyerek telefonu yetkinlestirdi. ses dalgalarinin dinamigi uzerine yaptigi bu calismalardan yararlanarak 1877’de sesi kaydedip yineleyebilen gramafonu gelistirdi. genis yanki uyandiran bu bulusu ununun uluslar arasi duzeyde yayilmasina neden oldu.
1878’de william wallace’in yaptigi 500 mum gucundeki ark lambasindan etkilenen edison, bundan daha guvenli olan ve daha ucuz bir yontemle calisan yeni bir elektrik lambasini gelistirme calismasina giristi. bu amacla actigi bir kampanyanin yardimiyla onde gelen isadamlarinin parasal destegini sagladi ve edison electric light company’yi kurdu. oksijenle yanan elektrik arki yerine havasi bosaltilmis bir ortamda(vakum) isik yayan ve dusuk akimla calisan bir ampul yapmayi tasarliyordu. bu amacla 13 ay boyunca flaman olarak kullanabilecegi bir metal tel yapmaya ugrasti. sonunda 21 ekim 1879’da ozel yuksek voltajli elektrik ureteclerinden elde ettigi akimla calisan karbon flamanli elektrik ampulunu halka tanitti. uc yil sonra new york sokaklari bu lambalarla aydinlanacakti.
1887’de menlo park’tan new jersey’deki west orange’a tasinan edison burada onceki laboratuvarlarinin on kati buyuklugunde edison laboratuvarini acti. 1890’lara dogru uzun erimli iletime daha uygun olan alternatif akim gelistirildi. dogru akimin ustunlugune inanan edison, bir kampanya baslatarak kamuoyunu, yuksek gerilimli alternatif akim sistemlerinin son derece tehlikeli oldugu yolunda uyarmaya calisti. 1892’de ise edison general electric company’nin denetimini yitirdi.ve sirketi general electric company ile birlesti.
iki kez evlenen edison’un alti cocugu oldu. yasaminin sonuna degin yeni buluslar yapmak icin ugras verdi

tadi igren olan ve agzi fena kokutan fast food yiyecek.

savcilik karari olmadan, kimsenin adresi, telefonu ve kimlik bilgileri edinilemez. aksi taktirde suc islenmis olur.