johannes kepler

johannes kepler(1571- 1630)

babasi yoksul bir parali asker, annesi de bir hancinin kiziydi. baslangictan beri bozuk olan sagliginin uc yasinda yakalandigi ve gozleriyle ellerinin zayif kalmasina neden olan, cicek hastaligindan sonra daha da kotulesmesi nedeniyle ailesi din adami olarak yetistirilmesine karar verdi. cok yoksul bir aileden gelmesine karsin ustun zekasiyla kucuk yasta dikkatleri ceken kepler, wurttemberg dukunun yardimiyla tubingen universite’sinde surdurdugu ogrenimini 1588 de bitirdi.

1591’de ayni universitede lisansustu calismasini tamamladi. michael mästlin’in tubingen’deki astronomi derslerini izleyerek copernik sistemini benimsemesi keplerin sonraki yasami acisindan onemli bir donum noktasi oldu. daha sonra basladigi ilahiyat ogreniminin son yilinda iken graz’da ki lutherci lisede bosalan matematik ogretmenligine atandi. boylece ilahiyat ogrenimini birakmis oldu. 1594’te gittigi graz’da evrenin yapisina iliskin arastirmalarina basladi.
platoncu felsefenin ve pythagorasci matematigin etkisiyle evrende var olduguna inandigi matematiksel uyumu ortaya koymaya calisti. bu amacla eski yunalilardan beri bilinen ve platon cisimleri olarak adlandirilan bes duzgun cokyuzluden yararlanmayi dusundu. uzay da yalniz bu bes duzgun cokyuzlunun var olabilecegi eski yunanlilarca kanitlanmisti. bu bes duzgun cokyuzlu sunlardi. dortyuzlu (yuzleri dort eskenar ucgen olan piramid),kup,sekizyuzlu(sekiz eskenar ucgen), onikiyuzlu(oniki duzgun besgen) ve yirmi yuzlu(yirmis eskenar ucgen). bu cok yuzluler koselerinden gecen birer kure icine yerlestirilebildikleri gibi bunlarin icine yuzlerine orta noktalarindan teget olacak bicimde birer kure yerlestirilebilir. copernik astronomisi her biri bir kure uzerinde dolanan alti gezegen taniyordu. kepler bu alti gezegenin uzerinde dolandigi kurelerin aralarinda bes ploton cismi bulunacak bicimde ic ice yerlesmis durumda olduklarini one surdu.
kepler 1600’de, o siralarda imparatorluk matematikciligine atanan tycho brahe’nin yanina gitti ve onun asistani oldu. brahe ertesi yil olunce imparatorluk matematikciligine atandi. kepler yildizlarin insanlarin yasamlarini yonlendirdigi yolundaki bos inanci redetmesine karsin, evren ile insan arasinda belirli bir uyum olduguna inaniyordu ve astrolojiye dayanan ongoruleriyle un yapmisti.
tycho brahe’nin arastirma grubunda kepler’e mars’in incelemesi gorevi verilmisti. ama o once isigin atmosferde kirilmasi olgusunu incelemek gerektigi kanisina vardi. dis uzaydaki gokcisimlerinden gelen isik isinlarinin, yeri cevreleyen yogin atmosfere girdiklerinde nasil kirildigi konusundaki arastirmalarinin sonuclarini ad vitellionem paralipomena quibus astronomiae pars optica traditur(astronomideki optik konularin incelenmesi konusunda vitellio’ya ek) gibi alcakgonullu bir baslik altinda yayimladi.brahe’nin gozlem sonuclarini dairelerden olusan ve dusunebildigi her turden yorunge bicimine uydurmaya calisip basariya ulasamayan kepler, kopernik’in goruslerinden de esinlenerek, dairesel olmayan yorungeleride ele aldi. ve dogru sonuca ulasti. mars odaklarindan birinde gunes bulunan eliptik bir yorungede dolaniyordu. gezegenler yorungede dolanirken esit zaman araliklarinda esit yol almiyordu ama gezegeni gunese birlestiren dogru parcasi esit zaman araliklarinda esit alanlar tariyordu bu iki yasa bugun kepler’in birinci ve ikinci yasasi olarak bilinir. keplarin ucuncu yasasi ise gezgenlerin gunese olan ortalama uzakliklarinin ucuncu kuvveti , yorungedeki dolanma surelerinin karesiyle orantilidir. bu uc yasa yarim yuzyil sonra isaac newton’un evrensel kutle cekimi yasasini bulmasinda belirleyici rol oynamistir.

kaynak : ana britannica