thomas alva edison

thomas alva edison (1847-1931)

yedi yasindayken ailesiyle birlikte michigan’daki port huron’a yerlesen edison, ilkogrenimine burada basladiysada yaklasik uc ay sonra algilamasinin yavasligi nedeniyle okuldan uzaklastirildi. bundan sonraki uc yil boyunca ozel bir ogretmen tarafindan egitildi. son derece merakli ve yaratici kisilige sahip bir cocuk olan edison, 10 yasina geldiginde kendisini fizik ve kimya kitaplarina verdi.

bu arada evlerinin kilerinde bir kimya laboratuvari kurdu. ozellikle kimya deneylerine ve volta kaplarindan elektrik akimi elde etmeye yonelik arastirmalara ilgi duydu; bir sure sonra kendi basina bir telgraf aleti yapti ve mors alfabesini ogrendi. o gunlerde gecirdigi agir bir hastalik sonucu kulaklari agir isitmeye basladi.
oniki yasina geldiginde ailesine yardim etmek icin port huron ile detroit arasinda calisan trende gazete satmaya baslayan edison, evlerindeki laboratuvarini trenin yuk vagonuna tasiyarak, calismalarini burada surdurdu.bu donemde edison, michael faraday’in experimental research in electricity adli yapitini okudu ve derinden etkilendi. bunun uzerine bir yandan faraday’in deneylerini tekrarladi bir yandanda kendi deneylerine agirlik vererek daha duzenli calismaya ve notlar tutmaya basladi. 1868’de kendine atolye kurdu. ayni yil gelistirdigi elektrikli bir oy kayit makinasinin patentini aldi. aygit oldukca ilgi topladi ama kimse tarafindan satin alinmadi. tum parasini yitiren edison borc icinde boston’dan ayrilarak new york’a yerlesti. edison’un sansi altin borsasinin duzenlenmesinde kullanilan telgrafin bozulmasi uzerine dondu. borsa yetkililerinin istemi uzerine aygiti ustaca tamir eden edison, western union telegraph company’den gelistirilmekte olan telgrafli kayit aygitlari uzerinde yetkinlestirme calismasi yapma onerisi aldi. bunun uzerine bir arkadasi ile birlikte edison universal stock printer muhendislik sirketini kurdu. ve sattigi patentlerle kisa surede onemlice bir servet edindi. bu parayla new jersey’deki newark’ta bir imalathane kurarak telgraf ve telem aygitlari uretmeye basladi. bir sure sonra imalathanesini kapatarak new jersey’deki menlo park’ta bir arastirma laboratuvari kurdu ve tum zamanini yeni buluslar yapmaya yonelik calismalara ayirdi.
1876’da graham bell’in gelistirdigi konusan telgraf uzerinde calismaya basladi. aygita karbondan bir iletici ekleyerek telefonu yetkinlestirdi. ses dalgalarinin dinamigi uzerine yaptigi bu calismalardan yararlanarak 1877’de sesi kaydedip yineleyebilen gramafonu gelistirdi. genis yanki uyandiran bu bulusu ununun uluslar arasi duzeyde yayilmasina neden oldu.
1878’de william wallace’in yaptigi 500 mum gucundeki ark lambasindan etkilenen edison, bundan daha guvenli olan ve daha ucuz bir yontemle calisan yeni bir elektrik lambasini gelistirme calismasina giristi. bu amacla actigi bir kampanyanin yardimiyla onde gelen isadamlarinin parasal destegini sagladi ve edison electric light company’yi kurdu. oksijenle yanan elektrik arki yerine havasi bosaltilmis bir ortamda(vakum) isik yayan ve dusuk akimla calisan bir ampul yapmayi tasarliyordu. bu amacla 13 ay boyunca flaman olarak kullanabilecegi bir metal tel yapmaya ugrasti. sonunda 21 ekim 1879’da ozel yuksek voltajli elektrik ureteclerinden elde ettigi akimla calisan karbon flamanli elektrik ampulunu halka tanitti. uc yil sonra new york sokaklari bu lambalarla aydinlanacakti.
1887’de menlo park’tan new jersey’deki west orange’a tasinan edison burada onceki laboratuvarlarinin on kati buyuklugunde edison laboratuvarini acti. 1890’lara dogru uzun erimli iletime daha uygun olan alternatif akim gelistirildi. dogru akimin ustunlugune inanan edison, bir kampanya baslatarak kamuoyunu, yuksek gerilimli alternatif akim sistemlerinin son derece tehlikeli oldugu yolunda uyarmaya calisti. 1892’de ise edison general electric company’nin denetimini yitirdi.ve sirketi general electric company ile birlesti.
iki kez evlenen edison’un alti cocugu oldu. yasaminin sonuna degin yeni buluslar yapmak icin ugras verdi