elias canetti

(25 temmuz 1905-14 ağustos 1994) 1981 nobel edebiyat ödülü sahibi, kökeni 1492’de ispanya’dan göç etmiş sefarad yahudilerine dayanan, almanca eserler vermiş yazar.

25 temmuz 1905’de, rusçuk’ta (ruse, bulgaristan) yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğan elias canetti, 1905’den 1911’e kadar ailesiyle rusçuk’ta yaşamıştır. daha sonra aile ingiltere’ye taşınmış, babanın 1912 yılında vefat etmesiyle ise viyana’ya gitmişlerdir. viyana’da aile yeni bir hayata adım atarken, canetti ladino, bulgarca, ingilizce ve biraz da fransızca konuşabiliyordu. fakat, sadece 7 yaşındayken geldiği viyana’dan itibaren genellikle kullandığı dil almancadır. gelecekte kaleme alacağı önemli eserlerini de almanca yazmıştır. viyana’dan da taşınarak aile sırasıyla zürih ve almanya’yada yaşamıştır. 1924 yılında canetti almanya’da liseden mezun olur ve kimya eğitimi görmek için aynı yıl viyana’ya gider. viyana’da geçirdiği yıllarda ise ömür boyu en büyük tutkusu olacak edebiyatla ilgilenmeye başlar. viyana üniversitesinden 1929 yılında kimya lisansını tamamlayarak mezun olur. daha öğrenciyken yazmaya başlamış ve viyana’daki edebiyat çevrelerine girmiştir.

1930’ların başlarında abd’li yazar upton sinclair’in yapıtlarını almanca’ya çevirdi. 1934’te kendisi gibi yazar olan, 1963’te kaybedeceği veza taubner ile evlendi. bu arada hochzeit (düğün) ve absürd tiyatronun ilk örneklerinden olan die komödie der eitelkeit (kibir komedisi) adlı oyunları yazdı. 1967’de viyana’da sahneye koyulan die befriesteten (sayılı gün) insanın öleceği zamanı tam olarak bilmesi durumunda ne olacağını sorusunu soruyordu. nazilerin avusturya’yı işgal etmesinden çok kısa bir süre önce paris’e, paris’ten de londra’ya geçti. hayatının büyük bir bölümünü ingiltere’de geçirdi. 1970lere kadar yaşadığı ingiltere’den 1952 yılında vatandaşlık kazanmıştır. 1971’de ikinci evliliğini yapacağı, restoratör hera buschor’un işi gereği sık sık geldiği isviçre’de de bir ev edindiyse de, bu döneme kadar ingiltere dışına hemen hiç çıkmadı. yazarın hera buschor’dan bir kızı olduğunda yaşı altmış sekizdi. hayatının son 20 yılını zürih’de geçirdi ve 1994 yılında yine zürih’te vefat etti. elias canetti, vasiyeti üzerine ünlü yazar james joyce’un yanına gömülmüştür.

kitleleri derinden etkilemiş bulgar, sosyolog, deneme, roman ve oyun yazarı.eserlerini almanca yazan 1981 yılında nobel edebiyat ödülü’nün sahibi oldu.




elias canetti, 25 temmuz 1905’de rusçuk’ta doğdu. yahudi bir ailenin çocuğu olan elias, 1911 yılına kadar burada yaşadı. daha sonra aile önce ingiltere’ye, babasının ölümüyle de viyana’ya taşındı. böylece elias, ladino, bulgarca, ingilizce ve fransızcanın yanında almanca da öğrendi. gelecekte de eserlerini hep almanca yazacaktı.
1916’da viyana’da kimya öğrenimi gördüğü sıralarda edebiyata da merak salmaya başladı. buradaki edebiyat çevrelerine yavaş yavaş girmeye başlayan canetti, 1929 yılında viyana üniversitesi’nden mezun oldu. bu arada ilk edebi çalışması ’’dahi brutus’’u yazdı.

1927 yılında viyana adalet sarayı’nın öfkeli bir kalabalık tarafından yakılmasından çok etkilenen yazar, bu tarihten sonra toplumdaki davranış bozuklukları üzerine yazmaya ve araştırmaya başladı.

1928 yılındaki berlin seyahatinde bertolt brecht, isaak babel ve george grosz ile tanıştı. onlardan da etkilenerek insanın çılgınlıkları üzerine bir çok roman yazdı. 30 yaşında tamamlayacağı ’’körleşme’’ adlı başyapıtında da yine bundan ilham aldı. 1930’lu yılların başında amerikalı yazar upton sinclair’in eserlerini çeviren canetti, 1934 yılında kendisi gibi yazar olan veza taubner-calderon’la evlendi. bu sırada ’’düğün’’ ve ’’kibir komedisi’’ isimli iki tiyatro oyunu yazdı. ’’kibir komedisi’’, absürd tiyatronun ilk örneklerinden biri olarak görüldü.



"insanın sevdiği, güzel yüz değil, kendisinin harap etmiş olduğu yüzdür."

nazilerin viyana’yı işgal etmelerinden kısa bir süre önce paris’e taşınan yazarın 1935 yılında basılan büyük eseri ’’körleşme’’ nazi yönetimi tarafından yasaklanan kitaplar arasına girdi. ama bu eserin başarısını gölgeleyemedi, ’’körleşme’’ avrupa ve amerika’da bir çok edebiyat otoritesinin dikkati çekti ve yoğun ilgi gördü.

paris’ten londra’ya taşınan yazar, 1952 yılında vatandaşlık hakkı kazanarak hayatının büyük bölümünü burda geçirdi. 1960 yılında, toplum ve iktidar ilişkisi üzerine otuz yılda kafasında olgunlaştırdığı düşüncelerini bir diğer başyapıta dönüştürdü ve ’’kitle ve iktidar’’ yayınlandı. 1971’de hera buschor adında bir restoratörle ikinci kez evlendi. böylece isviçre’ye taşınan yazar son yirmi yılını zürih’te geçirdi ve 14 ağustos 1994 yılında burada toprağa verildi. canetti, vasiyeti üzerine ünlü yazar james joyce’un yanına gömüldü.

nobel ödülü dahil bir çok ödülün de sahibi olan usta yazar 20. yüzyılın toplum ve insan psikolojisine ışık tutan bir çok değerli eser bırakmıştır.



"insan, tek bir insanda tüm dünyanın mutsuzluğunu yakalayabilir ve o insandan vazgeçmediği sürece hiçbir şeyden vazgeçilmiş değildir ve o insan soluk aldığı sürece dünya da soluk alır"

başlıca eserleri

körleşme (die blendung)1935 düğün (die hochzeit) 1932 kibir komedisi (komodie der eitelkeit) 1934 sayılı gün (die befristeten) 1956 kitle ve iktidar (masse und macht) 1960 kurtarılmış dil (die gerettete zunge) 1977 kulaktaki meşale (die fackel im ohr) 1980 insanın sılası (die provinz des menschen) 1973 sözcüklerin bilinci (das gewissen der worte) 1975

ödülleri

nobel ödülü,franz nabl ödülü, nelly sachs ödülü, europa prato ödülü, johann peter hebel ödülü ve kafka ödülü.

okuduğum dönem de zihnimde fırtınalar koparan, bana başka başka kapılar açan, içimde ki bazı fısıltıların çığlıklara dönüşmesine vesile olan, romanda ki karakterleri kafanızda çok net canlandırabildiğiniz, karamsar havası iliklerinize kadar işleyen körleşme / die blendung romanının yazarı.