kayseri ağzı

(bkz: gayserice)

okan bayulgene gore metin akpinarin cok iyi hakim oldugu konusma tarzi.

her ne kadar kayseri agzi densede bu agizin yozgat, nevsehir, nigde ve kirsehirde de konusuldugu asikardir.

1. k harfinden sonra kalin unluler gelirse g olur.
kazanmak-gazanmakh

2. eger sona k harfi gelmekteyse su sekilde telaffuz edilir: kh.
ucak-ucakh

3. sona n harfi gelirse, hollandacada olan ng gibi telaffuz edilir.
bu ’noruyun’un sonunda olan n’dir.

4. t den sonra kalin unlu gelirse d olur. (her zaman degil)
tabak-dabakh
ama mesela talim hala talim’dir telaffuz bakimindan degismez.

5. bazen r harfini onune i gelmektedir.
radyo-iradiyo

6. bazen ikinci hecede olan ’u’harfi i olur.
kavun-gavin

7. kelime ortasinda olan h lar bazen telaffuz edilmez.
tahin-daan

8. bu kurallarin disinda kayseri ve yoresine has kelimeler ve degislerde vardir. bunlarin tamami kayseri agzi’ni olusturmaktadir.

(bkz: kayseri şivesi)

- canim yieeenim dassagini yieeerim!
- neoruyon gadasini aldiiim? (gada dert, tasa manasina gelir)
- hec norek?
- dibaah lan kosnuk!(dibaah; soyle bakalim...)
- hacim naber? (arkadaslar birbirine boyle hitap etmektedir)
- emmi. (amca)
- ame. (hala)
- hacemmi. (taninmayan sakalli, yasli erkekelere hitabet sekli)
- dolek durung! (dogru, uslu durun)
- namazlaa. (seccade)

- yimaa ne var? (yemekte ne var?)
- essaan tufaaa... yinn(g)i? (esegin tufegi yer misin?)

bir ornek:

gardaşım hacı hasan,

evelâ selam ider, gözlerinden öperim. iyisin inşallah. bizi sorarsan iyiyik.
geçen bazar günü, sabahınan, bağın dabanında hassüyüngilinen otururken, aşşağı gonşu bağdan, bi lüllülüm goptu. goptuk vardık hacanımınan gelin, birbirine düşmüş; eğsik artık söylüyorlar birbirlerine. hacemmi, arada galmış yazık. gelin gaynanaya bağırıyor, gaynana da geline cüvap viriyor...”çişitsiniz, çişit!..” diyor.

gelin, hacanıma, anası evinde öğrendiklerini sıralıyor:

gaynanayı nitmeli
medimandan yitmeli
tangal mangal olurken
geçip keyfine bakmalı.

gaynanayı nitmeli
gaynar gazana atmalı
yandım gelin dedikçe
altına odun atmalı.

gaynanalar arsız olur
eli yüzü nursuz olur
hergün ağşam hırsız olur.
gaynanan gazan garası
görümce allah belası
altı ayda bir gör
iki gözünü kör gör

gaynananın adı hörü
kör ossun gözünün biri
hotlak garı benden diri
hayna hayna
galk goca garı sen de oyna
ilane başlım sen de oyna
sarımsak dişlim den de oyna...

gelin bööle çemkiriyor; idiş idiş idişiyor. gaynana da ona cüvap verdi:

penceresi demir gelin
ne buyundun emir gelin
oğlanı ben doğurdum
gel g.tümü kemir gelin...

bunları duyunca ateşlerin hacemmiyinen vardık. gaynatayı aldık, geldik. hacanımı da gadınlar götürdüler. gızın babasına haber savıldı, o da geldi. “oğlan askerden gelene kadar bizde dursun.” didi. aldı gızını gitti.

işin aslını aradık ki gelin, bebiyi severkenez:

“bu ne soy, bu ne huy
tay gibi anası, fidan gibi babası
efendi efendi dayıları
cici cici teyzeleri
dingil gazık amıcaları
yamru yumru ameleri
ay yüzlü annennesi
dümbek g.tlü babannesi.”

diyesiymiş. gaynana da bunları duyunca, cini depesine toplanmış. zaten bu gelini ezelebet sevmezdi gaynana...

bebiykenez geline şööle dirdi hacanım:

“yarın büyünce kimin evini yikacağan aceba?”

oğlan eskerden gelince ayrıldılar. hacanım temelli hacemmiye, şiveyi şiveyi söylüyerek, adamı doldurdu. hacemmi, oğlunun evine ipiyce zaman basmadı.

bayramda oğlanı aldık, vardık. anası elini vermiyor. hacemmi, bi şey dimedi, elini öptürdü. aşağıdan hacanım muhal muhal geldi. zorunan, oğlana elini virdi, tekrar aşağı indi. aşağıdan hacanımın sesi geldi:

garşıdan gelir güveem
gıf gıf eder eğem
elli dene oğlum olsa
ille güveem ille güveem

oğlan gızdı, kalkdı: “biz gidek ağa, güvesi olanın oğlu olmazmış!” didi, gitti.

oğlan tüken açacak, parası yok; hacemmiye vardım: “ıcık gidor vir; oğlanın durumu malum” didik. hacemmi daha ben dimeden: “o, yileğenin yingesi geline, bir şey virmem” didi. “ilalem ne dir?” dirkene, hacemmi: “viriyim ama, hacanım duymasın!” didi. neyse, işi biçimine dıhdık, oğlan hırıdını çevirmeye başladı.

zaten hep bööle olur. oktada var yayda da. düzelir baağh!..

işte bööle gardaşım. tekrar selam eder gözlerinden öperim.

gardaşın şavkı


* bu metin, kayseri büyükşehir belediyesi kültür yayınları arasında çıkan “kayseri ağzı lll – kâzım yedekçioğlu” isimli eserin “erkeklerin kayseri ağzına örnekler” başlıklı kısmından (sayfa 163 – 164) iktibas edilmiştir.

http://www.sayhadergi.com/?mod=content&act=topicshow&id=199

ornek:

goresim geldi

uşaah, yiğmi beş sene olmuş goçeli
gadaqızı alıyım haksızmıyım, goresim geldi.
o zamannar yoodu, ne gompostu, ne ireçeli
ossun, kofdürüne, pevlerdesine goresim geldi.

ohula yannıyah giddiim günnerden başlayıp
suçum olmadıı yire, beni döğenneri baaşlayıp
çocukluumu şöyle bi galeme dökesim geldi
kağıdın üsdünde de ossa goresim geldi

irgatlıh, mırgatlıh dirken yığınnar gayılırdı
garagışa galmadan düvenner sürülürdü
mesesi alıp oküzlere hoo diyesim geldi
düvene,ganıya, çifte, çıbığa goresim geldi.

sadalları çula çetene, sapa desdek olurdu
boyunduluh oküze, dayah oha desdek olurdu
galsaydı bu gunnere irezilliğe kosdek olurdu
mazısına tekerine yadanlığına goresim geldi.

baharın, gadınnarıq bilinde bocca, elinde pıçak
yimliği, çuhuru hedda teke sakalını gatarah
isbatan sokumunu ıssıra ıssıra yiyesim geldi.
ne yalan söyleyim, tallaya, tapana goresim geldi.

amaan uşah, sergilere bi haleşeminen gidilirdi.
arası fazla ıramaz, hep birden şireye inilirdi.
ganteller içinde cizmeynen havt çineyesim geldi
durutma yalaana, bekmez ileenine goresim geldi.

nası gofalırdık, zelderimizinen, bekmemizinen
koylere giderdik sırtında kufe, eşşemizinen
izıcık pahlaya, patigoze yükümü viresim geldi
valla öyle de ossa, o yollara goresim geldi.

hinci pekmi deqişti, gandırmıyollar mı gine?
alışdıh biz kanmıya goçum, hasan, üssün, imine
ahıllanmıyacahlar düştükce bu eşşeğin pişine
palanına, golanına, gusgununa goresim geldi.

hebelerinen, harallarınan getirilir gazeller
isdallar cizılır,marifetini gosderir gozeller
irkekleri sorma, gaavelerde, hannarda gezeller
dipisine, boranına, çat ayazına goresim geldi.

amaan yohsulluuq gozü kör ossun, elde avışda yoodu
neyise, o zamannar melmekatın fahırı, fuharesi pek çoodu
gışın da ossa, naylon ayaggabıynan gezesim geldi
cüplerime iideynen, üzüm basmıya goresim geldi.

eggelli oynardıh ki, yorulma yığılma bilmezdik
gafamız gızıncı çayda çimmiye gider gelmezdik
ebe lah, laah diyip, gaylaa gıdıga vurasım geldi
lalempeye, cıha hele gommeli çeliğe goresim geldi.

goyunnan, guzuunan çıhılırdı erciyesin yaylasına
hiç doyulur mu zabaanan içilen tanna çorbasına
obaları birem, birem dolaşıp hatir sorasım geldi
pindirine, hekirine, çokeliğine goresim geldi.

alika’nın eşşe herkesi bilir, çüüş dimeden dururdu
celil dayım da ganısına adam gibi sap vururdu
yalıqız, sahat işleriq hepisi izzet dayımı bulurdu
ne disem de yişilisarıq geşmişine goresim geldi.

arifa’nıq şükrü’nüq atı sohaq ortasına golerdi
irametlik hala o detde bile sıracalıya gulerdi
çok geşmedi at nalları dikdi, gozleri belerdi
vay be, keleri maleniq daha nelerine goresim geldi

düğünnerde sama odası şennenir, dolar daşar
yarennikler annadılır gonu, gomşular coşar
loküsünen simsim oynayıp, alayaa, alayaa diyesim geldi.
o giceleri galabalınan haral oynamaya goresim geldi.

ohulda aaşamadar deslerden bıhardıh
çantayı eve addımızınan havdıraya çıhardıh
ayamı şöyle bi tahıladıp, zıqıladasım geldi
ayamın kolluğuna, işliine goresim geldi.

bazı, aşşaa maale bizi govalar, biz de onnarı
unutmadık kelçocuğu, dereleri, aşıcıları
hele, ibişin hasana, yidii, yidii diyesim geldi
ayamın şahırtısına, püsgülüne goresim geldi.

kessikden, aadaşdan, üyükden, duzyolundan
guşdepesinden, bozyirden,sazyolundan
bahale, unudmamıssım hepiciini bilesim geldi
çahıraala, bozotlara, hasankoyüne goresim geldi.

siifi, aamet, hacı, bunnar yişilisarın gülleri
onnarı cığaraya alışdırdı bodusun dölleri
kotü gadar, gozelliği ooretmeyene de acıyasım geldi
onnarın enteresine, mıhına, campiline goresim geldi.

yoharı maaleyi illiğe topaloolan galdırırdı
her gün eşşeene de içirir, hayvanı yıldırırdı
elhamdülillah hacca giddi de ahıllanası geldi
illiğin ladigarı dolma mantıya goresim geldi.

k.hasan billemede tozu dumana gatar böğürürdü
aslında pek de zollamıya gelmez, vira goğürürdü
garıhda çifdiye girip bööh, mööh diyesim geldi
bilimiq sapına, depceene, gulaana goresim geldi.

duyoqqu, anıyoqqu, ondankilli, bah bah
aazınıq içini yidiim niriye bööle zabah zabah
zabaaq koründe eşşenen baalara açılasım geldi
çıbıhlarıq altında üzüm yimiye goresim geldi.

işdee siz de gorüyorsuquz devran döndü, döndü
aamedefendi gibi, daha nice, niceleri öldü.
o mezere gocalar gibi delaannılarıq da gidesi geldi
hele, kirimiq hacasan’a, nası goresim geldi

geçmişden o aadar çok şiye geldi ki goresim
hepiciini yazamam, belki cızsam bi iresim
bi galem oynadışta hayatı bütün seresim geldi
aslında benim de, aarete neyim goresim geldi.

abdulkerim karaağaç

http://yazikisla.sitemynet.com/yazikisla/id2.htm

ornek:

bizimoolan aaşdan düşdü

işe, dosa, hemşerilere çok oqüceden habar virdik
aman ha gunünü tarıhını iy belleyin uşah didik
gitmezolaydıh keşge, sormayıq nirden giddik
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

zabaq köründe körpü çıhışında avşarınan buluşduh
pek de zolluh çekmeden piknik yirine ulaşdıh
öylenedar ahaliniq hepisiynen gorüşdük tanışdıh
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim

gij de ossa zabah yimeeni daha yiqi yidiydik
çocuhlarıq gonü ossuq diyi top oyniyalım didiydik
gavırıq öreninde böyle bişiyiq olacaanı nirden bilirdik
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim

mısdafa- bırak topu aabi, çerdee gel diyi beni çaardı
esgi adetlerimizi cannandırmak gerçekten beni sardı
gel gor ki, daha gulük gazıyordum birileri baardı
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim

apar topar yıldırım gibi goşdum gardaşımıq yanına
savossun tohdur farıh sarmalamış, yitişmiş imdadına
meğer bi çocuğuq dolduruşuna gelmiş, gıymış canına
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

olanı biteni gormediğimden pek bişi yok sandım
gine de hasdaaniye gotürmede acele davrandım
filimde gırıh yilleri gorüncüüü, yandımda yandım
bizmoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

vardıımız hasdaane hemen amaliyad amma yir yoh
diyi gonderdi bizi, varacaamız yirde sanki pek çoh
allah düşmanımı düşürmesiq birbirinden fargı yoh
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

neyise, ikincisine vardıh amma orada daha berbaddı
başga çare var mı gardaşım, oolancaaz mejmuren yaddı
o yatış, 15,20 gündür, düqyayı bi çocuğa şova, saddı
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

daha öqüde dişini yapdığım bi tohdurunan tanışdıh
adamcaazınan ıcıh geşmişden gelecekden gonuşduh
dimesiqqi, dalaanı aldıh,hinci iy, yiqile gorüşdük
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

öqüde ne diyeceemi şaşırdım, valla ziynim ahdı
tohdur bee ne diyoq, dimiye galmadı, herif giddi
ben iyice pirişanadım uşah, dalah da nirden çıhdı
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

icıh sona herif,gusura galma didi, yannışlık oldu
öteki hasdaynan garışdırdım birden gafam daldı
benim gafam hala, aacınan mukremminde galdı
bizimoolan aaşdan düşüp,ayaanı gırmış niyleyim.

oolan içeri girdi gireli ha biricik ossun gosdertmediler
bari sevrise neyim alıq didik, kime diiiq, aldırtmadılar
araya toktur bile sohduh yirinden töbe kaldırtmadılar
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

amaliyaddan soona roggene diyi sediyeyinen çıhardılar
dahıldım pişlerine, dahılmaz olaydım hep baqa bırahdılar
goca goode gahmaz inmez, goya dutuyor, çok ırahdılar
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

eğilip gulana yavaşca sordum, iymisiq nası salığın
izıcıh gımıldatsah yirinden yazzıh, basıyordu baalığın
elini yüzünü sildim, çübümden çıhardıpda yaalığın
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

habire, boyük boydan, abiii apartmandan atıyollar
arada da, abiii her yirime, hele ayaama batıyollar
bunnarı döğ abii nolur, beni çoh ucuza satıyollar
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

daha neler sayıp doküyordu uşah bi gorseydiqiz
ya onuq didiğini yapıp adamları döğüp öldürseydiqiz
yavıdda yitiş piir diyip salat getirdiğine gülseydiqiz.
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

bah baah bu işleri pek golay sanma gardaşcaazım
allah virmesiq uşaah, naadar uuraşdım, geşmedi nazım
iliq hasdanelerinde gine de bi iş bilen tanıdıh ilazım
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

elhamdülillah hinci eve geldi, arısı sızısı pek yoh
arıyan, soran,gelen, giden dirken, galabalığı çoh
hiçolmassa, hasdane gibi deel,oolanıq gannı toh
bizimoolan aaşdan düşüp, ayaanı gırmış niyleyim.

abdulkerim karaağaç

http://yazikisla.sitemynet.com/yazikisla/id2.htm

#286876

aynisini benim anneannemde soylemekteydi. ayrica bunun tohumu versiyonu da vardir.