patrona halil isyanı

tarihte lale devri olarak bilinen doneme son veren isyan hareketi.

patrona ihtilalini hazirlayan cesitli; siyasi, ekonomik, sosyal ve idari sebepler vardir. merkezde sadrazam nevsehirli damad ibrahim pasa’ya karsi olan devlet adamlari, bilhassa devlet icerisinde yapilan idari ve sosyal islahatlarin askerî teskilat icerisinde de yapilacagini one surerek, yeniceri ocagini isyana tesvik ediyorlardi. bu arada uzun suren ve lale devri denilen sulh devresinde istanbul’u guzellestirmek amaci ile girisilen saray, konak, yali ve bahce gibi insâatlari da, luks ve israftan sayarak halki kiskirtmaktan geri durmuyorlardi.

son olarak 1723 iran seferinin baslangicta muvaffakiyetli neticeler alinmasina ragmen, sonradan osmanli devleti aleyhine donmesi ve bozgun haberlerinin istanbul’a gelmesi uzerine, yeniceriler ile birlikte istanbul halki ve esnafinin da ibrahim pasa idaresine karsi hosnutsuzluk belirtmeleri, isyan icin firsat kollayanlari harekete gecirdi. bunlarin basinda. patrona lakabiyla taninan ve o tarihe kadar ufak tefek disiplinsizlikleri yaninda, nis ve vidin’de meydana gelen yeniceri ayaklanmalarina katilarak daima asabi davranislarda bulunan ve kaptan-i derya abdi pasa’nin tavassutuyla idamdan kurtulan, halil adinda bir serseri gelmekteydi. patrona halil, etrafinda topladigi istanbul’daki gayr-i turk serseri takimindan meydana gelen avânesi ile isyan hazirliklarina basladi. bu arada sultan ucuncu ahmed han, bizzat iran seferine cikmak uzere uskudar’a gecmis bulunuyordu.padisahin olmamasini firsat bilen asiler 28 eylul 1730 persembe gunu isyan etti.
istanbul kaymakami mustafa pasa, isyani haber alir almaz, hadiselerden padisah’i haberdar etti. sultan ahmed han ve devlet adamlari istanbul’a geldiler ise de, lale devrinin sulh, sukun ve huzuruna alisan devlet adamlarinin isyani bastirmak icin uzun muzakereler ile vakit gecirmeleri, asilerin iyice kuvvetlenmesine sebeb oldu. asiler ikinci gun bir liste yapip kirk bir kisinin kendilerine teslim edilmesini istediler. listede; sadrazam damad ibrahim pasa, kaptan-i derya ve istanbul kaymakami mustafa pasa, sadaret kethudasi mehmed pasa, seyhulislam abdullah efendi ile otuz yedi kisinin isimleri vardir. sultan ahmed han, asilerin istedigi sahislari vazifeden alip, istanbul’dan uzaklastirarak, hadiselerin onune gecmek istedi. vezirlige silahdar mehmed pasa tayin edildi. seyhulislamin oldurulmesi dinen caiz olmadigina dair ulemanin fetva vermesi uzerine, asiler seyhulislamin oldurulmesinden vazgectiler. ancak diger uc vezirin basini istemede ayak direttiler. padisah, asilerin istegine bas egmek mecburiyetinde kaldi. damad ibrahim pasa, asilerin eline gecince, kaymakam mustafa ve mehmed pasalarla beraber hunharca olduruldu.
birinci mahmud han, ucuncu ahmed han’in feragati ve asilerin arzulariyla osmanli sultani oldugu zaman, hakimiyet tamamen asilerin elinde idi. asilerin reisi patrona halil ve avanesi devletin onemli mevkilerine kendi taraftarlarini getirtmisti. asiler, istediklerini yapiyorlardi. sultan mahmud, buna mani olmak icin patrona halil ve adamlarini ortadan kaldirmaya karar verdi. asilerin devlet kadrosuna tayin ettiklerini vazifeden alip, onlari istanbul’dan uzaklastirma carelerini arastirdi. birinci mahmud han, asileri ortadan kaldirabilecek devlet adamlarini dikkat cekmeden onemli yerlere getirdi. sonra patrona halil’e rumeli beylerbeyligi rutbesini verdi ve hil’at giymek icin geldigi revan koskunde, on yedinci boluk agasi halil aga’ya bogdurttu. disarida bekleyen âsî elebaslari da; "hil’at giydirilecektir" denilerek birer birer iceri alindi ve hepsi olduruldu (15 kasim 1730). boylece istanbul’da asayisi yeniden temin eden sultan birinci mahmud, devlet otoritesini kuvvetlendirdi.

osmanli padisahlarinin aklina bir ornek teskil eden olaydir.

halil isimli personelin patronuna "allah misin laan g.t" demek suretiyle cemkirmesi sonucu patlak vermis hadise.

halil isimli emekci kardesimiz ayni zamanda diger iscileride orgutleyerek isyan cikarip patronun amina koymu$tur. bu isyana patrona halil isyani denir.
(bkz: patronun amina koymak)

lale devrini bitiren isyandir.