otokinetik deneyi

muzaffer şerif başoğlu'nun yaptığı bir sosyal psikoloji deneyi. literatürde "sherif's autokinetic illusion study" olarak geçer. deney üç aşamalı gerçekleştirilmiş.

1) denekler bireysel olarak zifiri karanlık bir odaya alınır ve bir noktadan belirli aralıklarla ışık gösterilir. deneklere ışığın hangi yöne ve ne aralıkla hareket ettiği sorulur. her denek kendine göre bir yön ve mesafe söyler. bilinmesi gereken şey ise ışık aslında hareket etmemektedir.
2) denekler grup olarak odaya alınır ve cevapları yüksek sesle alınır. ilk denek cevabını söyledikten sonra diğerlerinin cevabında değişme olur. ilk konuşanın potansiyel lider olarak belirlendiği görülür.
3) denekler yine tek tek odaya alınır ve cevapları sorulur. denekler bu sefer grup içerisinde söyledikleri yön ve mesafeyi cevap olarak söyler.

birinci aşamada kişisel norm oluşmuş. ikncisinde grup normu ve üçüncü aşamada grup normu kullanılmış. sonuç olarak somut yanıt verilemeyecek durumda insanlar kendi gerçeğini yaratmış. grup içerisinde ise kendi fiziksel gerçeğini bırakıp grup standardını kullanmış. grup normu oluştuğunda insanlar ona bilerek uymaktadır. muzaffer şerif bu deneyle grup normunun nasıl oluştuğunu ortaya koymuştur.