islahat fermani

temel olarak tanzîmât fermanı hükümlerini tekrarlayan, onları açıklayan ve genişleten bir fermandır.

islahat fermanı yabancı dev letlerin hazırladığı ve bâb-ı âlî’nin kabul etmek zorunda kaldığı bir ıslahat programıdır. ingiltere, fransa ve avusturya kırım savaşı sonlarına doğru hristiyanlarla müslümanlar arasındaki farklılıkların her alanda ortadan kaldırılmasını öngören bir fermanı sultanın yayımlamasını, barış için ön şart koşmuşlardı.

paris antlaşması görüşmeleri sürerken, müttefiklerin bu istekleri i. abdülmecit tarafından yerine getirildi ve islahat fermanı ilân edildi.

1-) ülkede bulunan hiristiyan ve diger gayri müslimlere, ecdadim tarafindan daha önce verilen her türlü ayricalik ve bagisiklik aynen yürürlüktedir. bunun için hiristiyan ve diger gayri müslim toplumlari özellikle patrikhanelerde olusturulacak meclislerce, fetihler babasi ikinci sultan mehmet’in patrik ve piskoposlara lütfettikleri izinlerde dahil olmak üzere bu ayricalik (imtiyaz) ve bagisikliklar (muafiyet) yeniden gözden geçirilerek:
a) patriklerin seçim usulleri, toplumlarin bab-i ali ile anlasmalari halinde tespit edilecek esaslar dahilinde yeniden yapilacak seçim sonunda patriklik berati onaylanmak kosulu ile bu kisiler ömürboyu görevde kalabileceklerdir.
b) rahiplere her ne ad altinda olursa olsun; hediye, bahsis verilemez ve alamaz ve gelir getirebilecek kaynaklar olusturulamaz. bunlarin yerine patriklere ve toplum baslarina belirli gelir tahsis edilir ve diger ruhbanlara derecelerine ve gördükleri isin tasidigi öneme göre hakkaniyete uygun maas verilecektir.
c) hiristiyan ve sair gayri müslim toplumun tasinir ve tasinmaz mallar ile sehir kasaba ve nahiyelerde mevcud olup toplumlar tarafindan görevlendirilmis kisilerin veya toplulugun idarelerindeki binalar, okullar, hastaneler, mezarlik gibi yerler olduklari gibi korunacak, tamir ve islahlarina engel olunmayacak ve fakat yeniden yapilacaklar için yerel idarelerin onama ve onayi alinacaktir.

2-) her toplum, diger toplum ile birlikte hareket etmemek kosulu ile ayinlerini serbestçe yapabilecektir. gerekli tedbirler idarece alinacaktir.

3-) mezhep, dil, cinsiyet gibi hususlarda bir sinifin diger sinif hakkinda küçültücü söz, yazi, davranislar ve namusa dokunacak her türlü tanim ve niteleme tamamen ve kesinlikle yasaktir.

4-) hiç kimse din degistirme hususunda zorlanamaz.

5-) hangi din mezhep ve ulustan olursa olsun, kendi kabiliyet ve ehliyetlerine göre, yürürlükteki mevzuat dahilinde kamu hizmetlerine girmeleri serbesttir.

6-) her toplum, ilgili bakanligin gözetim ve denetiminde olmak kosulu ile; egitim, zenaat ve sanayie dair okullar açabilirler. buralarda görev alacak ögretmenler ve ders programi toplum ve idarece olusturulacak karma bir meclis tarafindan onaylanmak ve ferman onama kosuluna baglidir.

7-) müslüman ile hiristiyan ve sair gayri müslim arasinda veya hiristiyan ile diger gayri müslimlerin birbirleri arasinda ticaret ve cinayete dair uyusmazliklari karma mahkemelerde görülecektir. durusmalar açiktir. taniklar kendi inanç ve mezheplerine uygun olarak yemin ederler. hukuk davalari eyalet ve illerde vali ve kadilarin hazir bulunduklari mahkemelerde hakimler tarafindan seriat ve yasalar hükümlerine göre görülecektir. hiristiyanlar ile gayri müslimler arasindaki veraset davalarinin sahipleri istedikleri takdirde davalarinin patrik veya ruhani meclislere gönderilmesini isteyebilirler. durusmalar süratle tamamlanarak tutanaklar ülkede mevcut tercümanlara tercüme ettirilir. davalar insan haklarina ve adalete uygun sekilde sonuçlandirilir. tutuklama ve göz altinda bulundurma mümkün oldugunca kisa süreli olmalidir. apishanelerde iskence, eziyet ve cismani ceza uygulanmasi kesinlikle yasaktir. aksine davrananlar veya emredenler cezalandirilirlar.

8-) vergilerde esitlik esastir.

9-) hiristiyan ve diger gayri müslimler de, müslümanlar gibi askerlik görevlerini yaparlar. bedel veya para ödemek suretiyle kisa süreli askerlik yapilabilir. bu gibilerin askerlik siniflarinin ve siniflar içindeki görevlerinin tayin ve tespiti askeri makamlara aittir.

10-) eyalet ve il meclislerine, seçilme belirli usul ve esaslara göre yapilir. toplumlar oranlarina göre temsil edilirler.

11-) alis-veris ve mülk edinme konusundaki yasa ve tüzükler, bütün vatandaslar hakkinda esitlik ilkesi içinde uygulanir.

12-) eyalet ve il meclislerine üyeler 1 yil için seçilirler.

13-) yasa ve tüzükler bütün vatandaslar arasinda esitlikle uygulanir.


(ulkemizde anayasa hareketleri - irfan bingol)

2.mahmut döneminde gerçekleştrilmiştir.biz avrupanın iç işlerine karışmayacağız ama onlar karışabilme imkanına sahipler.

ingilterenin osmanlı’yı koruma politikasının sonucu olarak çıkan ferman.

ingiltere ve osmanlı üstündeki rusya ve fransa baskısı biraz olsun kalkmıştır bu ferman ile.

islahat fermanlari, osmanli tarafindan; iyile$tirme ve dogru dengelere cekmek amaciyla hazirlanmi$tir.
lakin ortada dengeye gelecek dogrular kalmadigindan her biri efsane olarak tarih icerisindeki sonsuz karanliga gomulmu$lerdir.
tipki bir tsm. $arkisinda gecen sozleri cagri$tirirlar.
"ferman kar eylemez"

(bkz: tanzimat fermanı)

osmanli imparatorlugu’nun cokme doneminde, devletin yikilmaktan kurtarilmasi icin, siyasi kuruluslar, kisi haklari, yeni kurumlarin kurulmasi konularind yapilmasi dusunulen koklu degisiklikler icin abdulmecid ve abdulaziz zamanlarinda cikartilan fermanlardir.

1856 islahat fermani bu fermanla, devletin cokusunun toplumsal ve ekonomik nedenleri arastirilmadan, bazi bati kuruluslarini ve anlayisini devlete getirmekle devletin kurtarilabilecegi sanilmis fakat bu fermanlarla toplumdaki kurulus ve anlayis ikileme dusmus, islam dunya gorusu ve bu anlayisla kurulan kuruluslarla birlikte bati taklitcisi kuruluslar turemistir. bu iki ayri gorus ve kuruluslar arasindaki catismalar sonucunda toplumun icinde daha buyuk sorunlar cikmis, cokusu onleyecegi dusunulen islahat fermanlari, beklenen etkiyi gosterememistir.

osmanli devletinde azinliklara vergilerini odemek $artiyla mal, mulk sahibi olabilmeleri hakkini saglayan hareket.