falıh rıfkı atay

gazeteci ve yazar.




1894 yılında istanbul’da doğdu. fıkra, makale, gezi türlerindeki gazete yazılarıyla ve özellikle atatürk’ü yakından tanıtan anılarıyla ün kazanan falih rıfkı atay, kovacılar semtindeki rehberi tahsil rüştiyesi’ni bitirdikten sonra hüseyin cahit’in yalçın müdürlük yaptığı mercan idadisi’nde öğrenimini tamamladı. darülfünunun edebiyat bölümünü bitirdi. idadide edebiyat öğretmeni olan celal sahir erozan ile kendisinden bir ileri sınıfta okuyan orhan seyfi orhon, falih rıfkı’nın edebiyat beğenisinin gelişmesine yardımcı oldular. ilk yazıları, serveti fünun dergisinin genç yazarlara ayrılan ek sayfalarında yayımlanan falih rıfkı’nın tecelli(1911) dergisi ile süleyman bahri’nin yönettiği kadın(1912) dergisinde cenap şahabettin ile ahmet haşim’in eserlerini hatırlatan şiirleri çıktı.
1912’de tanin gazetesinde düz yazıları yayımlanmağa başladı; istanbul mektupları, edirne mektupları gibi yazıları çıktı. 1913-1914 yıllarında sadaret ve dahiliye nazırlığı kalemlerinde çalıştı. dahiliye vekili talat paşa ile birlikte gittiği bükreş’ten tanin gazetesine röportaj yazıları yolladı. bu dönemdeki yazıları, türkçülük ve türkçecilik akımlarının etkisini taşıyordu. i. dünya savaşında yedek subay olarak suriye’ye gitti; 4. ordu kumandanı cemal paşa’nın hususi katipliğini yaptı. suriye ve filistin’deki savaş anılarını "ateş ve güneş" (1918) kitabında topladı. cemal paşa’nın bahriye nazırı olması üzerine kalemi mahsusa müdür yardımcılığına getirildi (1917). kazım şinasi dersan, necmettin sadık sadak, ali naci karacan ile birlikte akşam gazetesini çıkarmağa başladı (1918). bu gazetede günün fıkraları başlığıyla sürekli yazılar yazdı. kurtuluş savaşını destekleyen etkili yazıları dolayısıyla idam istenerek kürt mustafa divanı harbi’ne verildi. fakat inönü zaferinin kazanılması üzerine divanı harp tutumunu değiştirdiği için idamdan kurtuldu. kurtuluş savaşı sona erdiği sırada izmir’de atatürk ile görüşmeğe gelen gazeteciler arasındaydı. atatürk’ün isteği üzerine ikinci büyük millet meclisi’ne bolu’dan milletvekili seçildi (1922). daha sonra uzun yıllar ankara milletvekili olarak t.b.m.m.’de bulundu. hakimiyeti milliye, milliyet ve ulus gazetelerinin başyazarlığını yaptı.

yeni türk alfabesinin hazırlanması ve uygulanması sırasında dil encümeninde görev aldı. serbest cumhuriyet fırkası’nın tutumuna şiddetle karşı çıktı. ulus gazetesinin başyazarlığını yaptığı dönemde ankara şehir planı jürisinde üyelik ve imar komisyonunda başkanlık yaptı. 1946’da çok partili döneme geçildikten sonra ulus gazetesinde chp’nin savunuculuğunu sürdürdü. demokrat parti’nin 1950’de iktidara geçmesinden sonra dünya gazetesini kurarak (1952) muhalefete geçti; yeni iktidara karşı atatürk devrimlerini savundu.

falih rıfkı atay, sağlam, atak, çekici, anlatımı ve duru türkçesiyle cumhuriyet basınının encümeninde usta kalemlerinden biriydi. günlük siyasi olayları ele alan başyazı ve fıkraları yanında ulus ve dünya gazetelerinde pazar günleri yayımladığı haftalık yazılarında çok usta bir deneme ve söyleşi yazarı niteliği gösteriyordu. gezi ve anı türlerinde cumhuriyet döneminin çok ilginç ürünlerini verdi.

1894’te istanbul’da doğdu. darülfünun (istanbul üniversitesi) edebiyat fakültesi’ni bitirdi. 20 mart 1971’de istanbul’da yaşamını yitirdi. 1911’de "tecelli" dergisinde ilk şiirleri, servet-i fünun dergisinde ilk denemeleri yayınlandı. 1913’te tanin gazetesinin başyazarı oldu. istanbul mektupları, röportajlar, köşe yazıları yazdı. 1913-1914’te bahriye ve dahiliye kalemlerinde çalıştı. 1’inci dünya savaşı’nda yedeksubay olarak suriye’de bulundu. 4’üncü ordu komutanı cemal paşa’nın özel kaleminde görev yaptı. cemal paşa bahriye nazırı olunca bakanlıkta çalışmaya başladı. heybeliada çarkçı mektebi’nde türkçe öğretmenliği yaptı. 1918’de birkaç arkadaşıyla birlikte akşam gazetesini kurdu. gazetenin kurtuluş savaşı’nı desteklemesi nedeniyle divan-ı harpte yargılanıp tutuklandı. 2’nci inönü savaşı’nın kazanılmasından sonra serbest bırakıldı, anadolu’ya geçti. 1922’den sonra bolu ve ankara milletvekili olarak meclis’e girdi. atatürk’e yakın kişiler arasında yer aldı. cumhuriyet halk partisi’nin yayın organı olan hakimiyet-i milliye gazetesinde, ardından ulus’ta yayınlanan köşe yazılarında, osmanlı devleti’nden cumhuriyet’e geçişin yarattığı sorunlar üzerinde durdu. yapılan reformları ve batılılaşma çalışmalarını savundu. gezi yazılarıyla cumhuriyet döneminin ilk örneklerini verdi. 1950’de demokrat parti iktidarından sonra 1952’de istanbul’da "dünya" gazetesini kurdu. yaşamının sonuna kadar bu gazetede başyazılar ve röportajlar yazdı.
eserleri

fikra:
niçin kurtulmamak (1953)
çile (1955)
inanç (1965)
kurtuluş (1966)
pazar konuşmaları (1966)
bayrak (1970)

ani:
atatürk’ün bana anlattıkları (1955)
çankaya (1961)
atatürk ne idi (1968)

gezi:
faşist roma, kemalist tiran, kaybolmuş makedonya (1930)
denizaşırı (1931)
yeni rusya (1931)
moskova-roma (1932)
bizim akdeniz (1934)
taymis kıyıları (1934)
tuna kıyıları (1938)
hind (1944)
yolcu defteri (1946)
http://www.edebiyatturk.net/