noh tiyatrosu

noh tiyatrosu denince akla gelen en önemli isim zeamidir. sanatçı ile izleyici arası kurulan zihinsel bağ anlamına gelir noh. oyuncunun nesneleri olduğu gibi taklit edebilmesi, nesnelerdeki güzelliğin ve doğada olan, ideal olan, metafiziksel olan yüceliğin ortaya çıkarılması rehber ilkeleridir.
kullanılan maskeler ve yelpazeler topyekün sade olan sahneye hayat verir. maskeler oyuna aşinalık sağlar. yelpaze ise pek çok nesnenin şeklini alan arkhedir. bir savaşçı için kılıç anlamına gelen yelpaze bir sevgilinin elinde bir aşk mektubuna dönüşebilir.
sahne, 3 tarafın açık bir sahnedir. arkada çam ağacını temsil eden bir tahta bulunur. çam ağacının sağından uzanan koridora hashigakari denir. hashigakari sahneye bağlanır ve boyunca üç çam ağacına sahiptir. bu aktörün bize satırları aktaracağı yerleri temsil eder. ana sahne ise çatılı sahnedir.
müzisyenler arkada, boyalı tahtanın yanında durur. bir flüt, bir omuz davulu, bir kalça davulu bazen de sopalı davul. arka tahtanın sağ tarafında, sahnenin en ucunda koro yer alır. 2 sıra halinde duran bu 8-12 kişi anlatıcıdır, ya da ana karakter dans ediyorsa satırları bunlar aktarır.
dekorun sadeliğine tezat olarak, kıyafetler ve maskeler çok renklidir. olay yeri bulunmaz. zengin metin sadece birkaç oyuncuyla anlatılır ve izleyicinin hayal gücü için de yeteri kadar boşluk vardır.
noh’ta iki tip öykü vardır:
1. gerçek dünya öyküleri: gerçek dünya plotları uzun zamandır ayrı kalan anne-baba, çocuklar ve kardeşler üzerinedir.
2. gerçekötesi öyküler: en çok aranan ve üzerine yazılmış konudur. özel bir yerde waki ve shite karşılaşırlar. shite oyundaki ana karakterdir. bununla beraber waki’nin bireyselliği ve zihinselliği yoktur, oyunda anlamlı bir rolü de yoktur. buda ile insan arası medyumluğu ifade eder.
shite genelde cehennemden gelen ruhtur. günahlarını tanımaya ve arınmaya gelir. waki ve shite buranın neden özel olduğu konusunda konuşurlar. belli ki bu yerde trajik bir aşk ya da bir savaş yaşanmıştır. shite olayı bilir gibi görünür. zaman ilerledikçe olay hakkında bilgi sahibi olacağımız kişi yine shite’dir. çünkü aslında bir itiraf sözkonusudur.
shite sahneden çıktığında kyogen belirir. kyogen’in sahnede olduğu süre zarfında shite kostümünü değiştirir ve maskesini çıkarır ve oyunun diğer bölümünde gerçek yüzü ile çıkar ortaya. iki karakter arasında belirgin farklar bulunabilir. örneğin, güzel bir kız, bir sürüngene, bir çocuk, bir savaşçının ruhuna dönüşebilir.
shite, bu kısımda koroyla beraber hikayeyi anlatır ve bunu dansla zirveye ulaştırır. savaşçı bir zamanlar içinde yer aldığı savaşı danslarla tekrar gösterebilir.
son kısım da arınma için rahibin dua ettiği yerdir.