cihansah

ya da (mirza muzafferüddin)

karakoyunlu devletinin üçüncü hükümdârı. devletin kurucusu olan kara yusuf?un oğludur. 1405 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. 1415?te babası tarafından sultâniye?ye vâli tâyin edildi. 1420?de babasının ölümü üzerine sultâniye?den ayrılarak bağdat vâlisi olan ağabeyi şah mehmed?in yanına gitti. daha sonra onunla anlaşmazlığa düşerek diğer ağabeyi iskender?le birleşti. ancak karakoyunlu âilesi arasında çekişmeler uzun yıllar sürerek devletin zayıflamasına yol açtı. nihâyet kardeşlerinden şah mehmed?in, şahruh iskender?in de, oğlu şah kubad tarafından öldürülmesinden sonra cihanşah, devletin başına geçti. ilk olarak baba kâtili şah kubad?ı ortadan kaldırarak devlete tamâmıyla hâkim oldu. 1440?ta gürcistan?a büyük bir sefer düzenledi ve pek çok ganîmet elde etti. aynı yıl tebriz?e girerek burada faâliyet gösteren hurûfîleri temizledi. böylece islâm âleminde çıkması muhtemel, korkunç bir sapıklık cereyânının önüne geçmiş oldu.

bağlı olduğu şahruh?un 1447?de vefâtı üzerine ?sultan? ve ?hakan? unvanlarını aldı. şahruh?un vefâtı ile timurlular arasında baş gösteren anlaşmazlık ve çekişmelerden faydalanarak, isfahan ve fars ülkelerini de ele geçirdi. bu muvaffakiyetlerini kirman?ı da fethederek tamamladı.

1457?de horasan?a büyük bir sefer düzenledi. herat?ı kolaylıkla zaptederek nâmına hutbe okuttu. ancak bu sırada oğlu hasan ali?nin tebriz?de isyânı üzerine, horasan?ı terk etmek zorunda kaldı. bir müddet sonra da fars ve irak-ı arab?ı idâresi altında bulunduran diğer oğlu pir budak?ın itaatsizliği ile karşılaşan cihanşah, oğlunu bu işten vazgeçirmeye çalıştı ise de, muvaffak olamayınca öldürttü. fakat bu durum, onu, muvaffakiyetlerindeki en kuvvetli desteğinden mahrûm bıraktı.

horasan?ın dışında, hemen hemen bütün iran, arran, irak ve batı anadolu?daki uç bölgelerinin hâkimi olan cihanşah, son seferini uzun hasan üzerine yaptı. fakat bu sefer, kendisinin ve devletinin felâketi ile netîcelendi. uzun hasan?ın bir baskınına uğraması sonucu kaçarken öldürüldü (1467). esir alınan oğlu muhammed ve diğer kumandanları da aynı âkıbete uğradılar. cihanşah?ın cesedi sonradan tebriz?e götürülerek, orada yaptırmış olduğu imâretindeki türbesine defnedildi.

devrin târihçilerinden abdürrezzak semerkandî, cihanşah?ın âdil, kudretli ve becerikli bir sultan olduğunu kaydetmiştir. saltanatı devrinde tebriz?i mâmûr bir belde hâline getirdi. timur hanın ortadan kaldırmasına rağmen o devirde yeniden ortaya çıkan hurûfîlik adlı sapıklığın önüne geçerek, islâmiyete büyük bir hizmet etti. ilme ve âlimlere hürmetkâr olup, ilmi ve âlimleri koruyup gözetmiştir. medreseler ve câmiler yaptırdı. bunlardan tebriz?deki medrese ve câmisi meşhurdur. iyi bir şâir olan cihanşah, farsça ve türkçe şiirler yazmış ve manzumelerinde ismini mahlas olarak kullanmıştır.