(bkz: cift ana dal)
çad
ismini cad golunden alan bir orta afrika ulkesi.baskenti n’djamena’dir.
cografi verileri
konum: orta afrika, libya’nin guneyi.
cografi konumu: 15 00 kuzey derecesi, 19 00 dogu boylami
haritadaki konumu: afrika
yuzolcumu: toplam: 1.284 milyon km²
kara: 1,259,200 km²
su: 24,800 km²
sinirlari: toplam: 5,968 km
sinir komsulari: kamerun 1,094 km, orta afrika cumhuriyeti 1,197 km, libya 1,055 km, nijer 1,175 km, nijerya 87 km, sudan 1,360 km
sahil seridi: 0 km (kara ile cevrili)
denizleri: yok (kara ile cevrili)
iklim: guneyde tropikal, kuzeyde col iklimi hakimdir.
arazi yapisi: merkezde genis, kuru ovalar, kuzeyde coller, kuzeybatida daglar, guneyde duzlukler yer almaktadir.
deniz seviyesinden yuksekligi: en alcak noktasi: djourab cukuru 160 m; en yuksek noktasi: emi koussi 3,415 m
dogal kaynaklari: petrol, uranyum, natron, kaolin, balik (cad golu)
sulanan arazi: 140 km² (1993 verileri)
dogal afetler: kuzeyde sicak, kuru, tozlu ruzgarlar ortaya cikmaktadir; periyodik kurakliklar; cekirge istilalari diger felaketlerdendir.
cografi not: kara ile cevrili
nufus bilgileri
nufus: 8,707,078 (temmuz 2001 verileri)
nufus artis orani: %3.29 (2001 verileri)
multeci orani: 0 multeci/1,000 nufus (2001 tahmini)
bebek olum orani: 95.06 olum/1,000 dogan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat suresi: toplam nufus: 50.88 yil
erkek: 48.86 yil
kadin: 52.98 yil (2001 verileri)
ortalama cocuk sayisi: 6.56 cocuk/1 kadin (2001 tahmini)
hiv/aids - hastaliklarina yakalanan yetiskin sayisi: %2.69 (1999 verileri)
hiv/aids - hastaligi olan insan sayisi: 92,000 (1999 verileri)
hiv/aids - hastaliklarindan olenlerin sayisi: 10,000 (1999 verileri)
ulus: cadli
nufusun etnik dagilimi: muslumanlar (arap, toubou, hadjerai, fulbe, kotoko, kanembou, baguirmi, boulala, zaghawa ve maba); musluman olmayanlar (sara, ngambaye, mbaye, goulaye, moundang, moussei, massa); yerli olmayanlar 150,000 (1,000 fransiz)
din: musluman %50, hiristiyan %25, yerel inanclar (cogunlukla animizm) %25
diller: fransizca (resmi), arapca (resmi), sara ve sango (kuzeyde), 100 den fazla dil ve lehce kullanilmaktadir.
okur yazar orani: 15 yas ve uzeri icin veriler
toplam nufusta: %48.1
erkek: %62.1
kadin: %34.7 (1995 verileri)
yonetimi
ulke adi: resmi tam adi: cad cumhuriyeti
kisa sekli : cad
yerel tam adi: republique du tchad
yerel kisa sekli: tchad
ingilizce: chad
yonetim bicimi: tek partili cumhuriyet
baskent: n’djamena
idari bolumler: 14 bolum; batha, biltine, borkou-ennedi-tibesti, chari-baguirmi, guera, kanem, lac, logone occidental, logone oriental, mayo-kebbi, moyen-chari, ouaddai, salamat, tandjile
bagimsizlik gunu: 11 agustos 1960 (fransa yonetiminden ayrildi)
milli bayram: bagimsizlik gunu:, 11 agustos (1960)
anayasa: 31 mart 1995
hukuk sistemi: fransiz medeni hukuku ve cad geleneksel hukuku temel alinarak hazirlanmistir.
uye oldugu uluslararasi orgut ve kuruluslar: acct, acp (afrika - karayip - pasifik ulkeleri), afdb (afrika kalkinma bankasi), bdeac, ceeac, cemac, eca (birlesmis milletler afrika ekonomik komisyonu), fao (tarim ve gida orgutu), fz, g-77, ibrd (uluslararasi imar ve kalkinma bankasi), icao (uluslararasi sivil havacilik orgutu), icftu (uluslararasi serbest ticaret birlikleri konfederastonu), icrm (uluslararasi kizilhac ve kizilay hareketi), ida (uluslararasi kalkinma birligi), idb (islam kalkinma bankasi), ifad (uluslararasi tarimsal kalkinma fonu), ifc (uluslararasi finansman kurumu), ifrcs (uluslararasi kizilhac ve kizilay topluluklari federasyonu), ilo (uluslarasi calisma orgutu), imf (uluslararasi para fonu),intelsat, interpol (uluslararasi polis teskilati), ioc (uluslararasi olimpiyat komitesi), itu (uluslararasi telekomunikasyon birligi), nam, oau (afrika birligi teskilati), oic (islam konferansi orgutu), opcw (kimyasal silahlari yasaklama organizasyonu), un (birlesmis milletler), unctad (birlesmis milletler ticaret ve kalkinma konferansi), unesco (egitim-bilim ve kultur orgutu), unido (endustriyel kalkinma orgutu), upu (dunya posta birligi), wcl (dunya emek konfederasyonu), who (dunya saglik orgutu), wipo (dunya fikri mulkiyet teskilati), wmo (dunya meteoroloji orgutu), wtoo (dunya turizm orgutu), wtro (dunya ticaret orgutu)
ekonomik gostergeler
ekonomiye genel bakis: cografi uzakligi, kurakliklar, altyapi sisteminin yoklugu ve politik kargasalar kara ile cevrili olan cad’in ekonomik kalkinmasinda olumsuz etkenlerdendir. ahalinin yaklasik %85’i tarim ve hayvancilikla ugrasir.
gsyih: satinalma gucu paritesi - 8.1 milyar $ (2000 verileri)
gsyih - reel buyume: %4 (2000 verileri)
gsyih - sektorlere gore: tarim: %40
endustri: %14
hizmet: %46 (1998)
enflasyon orani (tuketici fiyatlarinda): %3 (2000 verileri)
sektorlere gore is gucu dagilimi: tarim %85 (ciftcilik, hayvancilik ve balikcilik dahil)
butce: gelirler: 198 milyon $; giderler: 218 milyon $ (1998 verileri)
endustri: pamuk tekstili, et urunleri, bira uretimi, natron (sodyum karbonat), sabun, sigara, yapi malzemeleri
endustrinin buyume orani: %5 (1995)
elektrik uretimi: 90 milyon kwh (1999)
elektrik tuketimi: 83.7 milyon kwh (1999)
elektrik ihracati: 0 kwh (1999)
elektrik ithalati: 0 kwh (1999)
tarim urunleri: pamuk, dari, pirinc, patates, manyok, yer fistigi, buyukbas hayvan, koyun, keci, deve
ihracat: 172 milyon $ (2000 verileri)
ihracat urunleri: pamuk, tekstil, buyukbas hayvan
ihracat ortaklari: portekiz %38, almanya %12, tayland, kosta rika, guney afrika, fransa (1999)
ithalat: 223 milyon $ (f.o.b., 2000 verileri)
ithalat urunleri: makine ve ulasim araclari, endustri mallari, petrol urunleri, gida maddeleri, tekstil urunleri
ithalat ortaklari: fransa %40, kamerun %13, nijerya %12, hindistan %5 (1999)
dis borc tutari: 1 milyar $ (1999 verileri)
para birimi: afrika franki (xaf)
para birimi kodu: xaf
mali yil: takvim yili
iletisim bilgileri
kullanilan telefon hatlari: 7,000 (1997)
telefon kodu: 235
radyo yayin istasyonlari: am 2, fm 3, kisa dalga 5 (1998)
radyolar: 1.67 milyon (1997)
televizyon yayini yapan istasyonlar: 1 (1997)
televizyonlar: 10,000 (1997)
internet kisaltmasi: .td
internet servis saglayicilari: 1 (2000)
internet kullanicilari: 1,000 (2000)
ulasim ve tasimacilik
demiryollari: 0 km
karayollari: toplam: 33,400 km (1996)
su yollari: 2,000 km
limanlari: yok
hava alanlari: 50 (2000 verileri)
kaynak: ulkeler.net
konum: orta afrika, libya’nin guneyi.
cografi konumu: 15 00 kuzey derecesi, 19 00 dogu boylami
haritadaki konumu: afrika
yuzolcumu: toplam: 1.284 milyon km²
kara: 1,259,200 km²
su: 24,800 km²
sinirlari: toplam: 5,968 km
sinir komsulari: kamerun 1,094 km, orta afrika cumhuriyeti 1,197 km, libya 1,055 km, nijer 1,175 km, nijerya 87 km, sudan 1,360 km
sahil seridi: 0 km (kara ile cevrili)
denizleri: yok (kara ile cevrili)
iklim: guneyde tropikal, kuzeyde col iklimi hakimdir.
arazi yapisi: merkezde genis, kuru ovalar, kuzeyde coller, kuzeybatida daglar, guneyde duzlukler yer almaktadir.
deniz seviyesinden yuksekligi: en alcak noktasi: djourab cukuru 160 m; en yuksek noktasi: emi koussi 3,415 m
dogal kaynaklari: petrol, uranyum, natron, kaolin, balik (cad golu)
sulanan arazi: 140 km² (1993 verileri)
dogal afetler: kuzeyde sicak, kuru, tozlu ruzgarlar ortaya cikmaktadir; periyodik kurakliklar; cekirge istilalari diger felaketlerdendir.
cografi not: kara ile cevrili
nufus bilgileri
nufus: 8,707,078 (temmuz 2001 verileri)
nufus artis orani: %3.29 (2001 verileri)
multeci orani: 0 multeci/1,000 nufus (2001 tahmini)
bebek olum orani: 95.06 olum/1,000 dogan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat suresi: toplam nufus: 50.88 yil
erkek: 48.86 yil
kadin: 52.98 yil (2001 verileri)
ortalama cocuk sayisi: 6.56 cocuk/1 kadin (2001 tahmini)
hiv/aids - hastaliklarina yakalanan yetiskin sayisi: %2.69 (1999 verileri)
hiv/aids - hastaligi olan insan sayisi: 92,000 (1999 verileri)
hiv/aids - hastaliklarindan olenlerin sayisi: 10,000 (1999 verileri)
ulus: cadli
nufusun etnik dagilimi: muslumanlar (arap, toubou, hadjerai, fulbe, kotoko, kanembou, baguirmi, boulala, zaghawa ve maba); musluman olmayanlar (sara, ngambaye, mbaye, goulaye, moundang, moussei, massa); yerli olmayanlar 150,000 (1,000 fransiz)
din: musluman %50, hiristiyan %25, yerel inanclar (cogunlukla animizm) %25
diller: fransizca (resmi), arapca (resmi), sara ve sango (kuzeyde), 100 den fazla dil ve lehce kullanilmaktadir.
okur yazar orani: 15 yas ve uzeri icin veriler
toplam nufusta: %48.1
erkek: %62.1
kadin: %34.7 (1995 verileri)
yonetimi
ulke adi: resmi tam adi: cad cumhuriyeti
kisa sekli : cad
yerel tam adi: republique du tchad
yerel kisa sekli: tchad
ingilizce: chad
yonetim bicimi: tek partili cumhuriyet
baskent: n’djamena
idari bolumler: 14 bolum; batha, biltine, borkou-ennedi-tibesti, chari-baguirmi, guera, kanem, lac, logone occidental, logone oriental, mayo-kebbi, moyen-chari, ouaddai, salamat, tandjile
bagimsizlik gunu: 11 agustos 1960 (fransa yonetiminden ayrildi)
milli bayram: bagimsizlik gunu:, 11 agustos (1960)
anayasa: 31 mart 1995
hukuk sistemi: fransiz medeni hukuku ve cad geleneksel hukuku temel alinarak hazirlanmistir.
uye oldugu uluslararasi orgut ve kuruluslar: acct, acp (afrika - karayip - pasifik ulkeleri), afdb (afrika kalkinma bankasi), bdeac, ceeac, cemac, eca (birlesmis milletler afrika ekonomik komisyonu), fao (tarim ve gida orgutu), fz, g-77, ibrd (uluslararasi imar ve kalkinma bankasi), icao (uluslararasi sivil havacilik orgutu), icftu (uluslararasi serbest ticaret birlikleri konfederastonu), icrm (uluslararasi kizilhac ve kizilay hareketi), ida (uluslararasi kalkinma birligi), idb (islam kalkinma bankasi), ifad (uluslararasi tarimsal kalkinma fonu), ifc (uluslararasi finansman kurumu), ifrcs (uluslararasi kizilhac ve kizilay topluluklari federasyonu), ilo (uluslarasi calisma orgutu), imf (uluslararasi para fonu),intelsat, interpol (uluslararasi polis teskilati), ioc (uluslararasi olimpiyat komitesi), itu (uluslararasi telekomunikasyon birligi), nam, oau (afrika birligi teskilati), oic (islam konferansi orgutu), opcw (kimyasal silahlari yasaklama organizasyonu), un (birlesmis milletler), unctad (birlesmis milletler ticaret ve kalkinma konferansi), unesco (egitim-bilim ve kultur orgutu), unido (endustriyel kalkinma orgutu), upu (dunya posta birligi), wcl (dunya emek konfederasyonu), who (dunya saglik orgutu), wipo (dunya fikri mulkiyet teskilati), wmo (dunya meteoroloji orgutu), wtoo (dunya turizm orgutu), wtro (dunya ticaret orgutu)
ekonomik gostergeler
ekonomiye genel bakis: cografi uzakligi, kurakliklar, altyapi sisteminin yoklugu ve politik kargasalar kara ile cevrili olan cad’in ekonomik kalkinmasinda olumsuz etkenlerdendir. ahalinin yaklasik %85’i tarim ve hayvancilikla ugrasir.
gsyih: satinalma gucu paritesi - 8.1 milyar $ (2000 verileri)
gsyih - reel buyume: %4 (2000 verileri)
gsyih - sektorlere gore: tarim: %40
endustri: %14
hizmet: %46 (1998)
enflasyon orani (tuketici fiyatlarinda): %3 (2000 verileri)
sektorlere gore is gucu dagilimi: tarim %85 (ciftcilik, hayvancilik ve balikcilik dahil)
butce: gelirler: 198 milyon $; giderler: 218 milyon $ (1998 verileri)
endustri: pamuk tekstili, et urunleri, bira uretimi, natron (sodyum karbonat), sabun, sigara, yapi malzemeleri
endustrinin buyume orani: %5 (1995)
elektrik uretimi: 90 milyon kwh (1999)
elektrik tuketimi: 83.7 milyon kwh (1999)
elektrik ihracati: 0 kwh (1999)
elektrik ithalati: 0 kwh (1999)
tarim urunleri: pamuk, dari, pirinc, patates, manyok, yer fistigi, buyukbas hayvan, koyun, keci, deve
ihracat: 172 milyon $ (2000 verileri)
ihracat urunleri: pamuk, tekstil, buyukbas hayvan
ihracat ortaklari: portekiz %38, almanya %12, tayland, kosta rika, guney afrika, fransa (1999)
ithalat: 223 milyon $ (f.o.b., 2000 verileri)
ithalat urunleri: makine ve ulasim araclari, endustri mallari, petrol urunleri, gida maddeleri, tekstil urunleri
ithalat ortaklari: fransa %40, kamerun %13, nijerya %12, hindistan %5 (1999)
dis borc tutari: 1 milyar $ (1999 verileri)
para birimi: afrika franki (xaf)
para birimi kodu: xaf
mali yil: takvim yili
iletisim bilgileri
kullanilan telefon hatlari: 7,000 (1997)
telefon kodu: 235
radyo yayin istasyonlari: am 2, fm 3, kisa dalga 5 (1998)
radyolar: 1.67 milyon (1997)
televizyon yayini yapan istasyonlar: 1 (1997)
televizyonlar: 10,000 (1997)
internet kisaltmasi: .td
internet servis saglayicilari: 1 (2000)
internet kullanicilari: 1,000 (2000)
ulasim ve tasimacilik
demiryollari: 0 km
karayollari: toplam: 33,400 km (1996)
su yollari: 2,000 km
limanlari: yok
hava alanlari: 50 (2000 verileri)
kaynak: ulkeler.net
bilgisayar yardımlı tasarım.
computer aided design
$u siralar isyancilarla ba$i bir hayli dertte olan ulke.
(bkz: cash against documents)
şehirleri:
* n djamena (başkent)
* abéché
* adé
* adré
* am timan
* ati
* bardai
* bébidjia
* beinamar
* bénoy
* béré
* biltine
* bitkine
* bokoro
* bol
* bongor
* bousso
* doba
* dourbali
* fada
* faya
* fianga
* gaoui
* goundi
* gounou gaya
* goz beida
* guélengdeng
* guéréda
* kélo
* koumra
* kyabé
* lai
* léré
* linia
* mao
* massaguet
* massakory
* massenya
* moissala
* moundou
* mongo
* moussoro
* ngama
* ouara
* oum hadjer
* pala
* sarh
* zouar
* n djamena (başkent)
* abéché
* adé
* adré
* am timan
* ati
* bardai
* bébidjia
* beinamar
* bénoy
* béré
* biltine
* bitkine
* bokoro
* bol
* bongor
* bousso
* doba
* dourbali
* fada
* faya
* fianga
* gaoui
* goundi
* gounou gaya
* goz beida
* guélengdeng
* guéréda
* kélo
* koumra
* kyabé
* lai
* léré
* linia
* mao
* massaguet
* massakory
* massenya
* moissala
* moundou
* mongo
* moussoro
* ngama
* ouara
* oum hadjer
* pala
* sarh
* zouar
libya'nın güneyinde, kamerun, orta afrika cumhuriyeti, libya, nijer, nijerya ve sudan'a komşu, bir zamanlar fransız sömürgesi olan afrika ülkesi.
birçoğumuzun varlığından bile haberdar değilizdir ancak 18. yüzyılın ortalarında osmanlı imparatorluğu, müslüman çad nüfusuna askeri eğitim vermek amaçlı birlik göndermiştir ve askerlerden birçoğu osmanlı'da yaşanan kargaşalar yüzünden dönmeyip buraya yerleştir. bu sebeple günümüzde çad'da, osmanlı torunu olduklarını söyleyen insanlar bulunmaktadır.
30 yaşınıza kadar varlığından bile haberdar olmadığınız bu ülkede 5. göbekten yerleşik akrabalarınızın olma olasılığı şaşırtıcıdır ve hala insanoğlunun tam anlamıyla globalleşemediğinin bir kanıtıdır.
birçoğumuzun varlığından bile haberdar değilizdir ancak 18. yüzyılın ortalarında osmanlı imparatorluğu, müslüman çad nüfusuna askeri eğitim vermek amaçlı birlik göndermiştir ve askerlerden birçoğu osmanlı'da yaşanan kargaşalar yüzünden dönmeyip buraya yerleştir. bu sebeple günümüzde çad'da, osmanlı torunu olduklarını söyleyen insanlar bulunmaktadır.
30 yaşınıza kadar varlığından bile haberdar olmadığınız bu ülkede 5. göbekten yerleşik akrabalarınızın olma olasılığı şaşırtıcıdır ve hala insanoğlunun tam anlamıyla globalleşemediğinin bir kanıtıdır.
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?