arkhimedes

hemen her konuda bir fikir bildirmis buyuk bir antik yunan filozofu.

arkhimedes( io 290,280 - io 212 - 211)

gencliginde kisa bir sure, donemin bilim merkezi olan iskenderiye’de kaldigi sanilan arkhimedes ’in yasaminin buyuk bolumunu bir yunan kent devleti olan syrakusa’da gecirdigi ve syrakusa krali ii. hieron’un yakin dostu oldugu biliniyor. io 213’te baslayan roma kusatmasinda, yaptigi savas araclariyla syrakusa’nin dususunu uzun sure geciktiren ve kent romalilarin eline gectigi sirada romali bir asker tarafindan oldurulen arkhimedes’in unlu problemini simgeleyen, silindir icine yerlestirilmis kureyle isaretli mezari olumunden yaklasik 150 yil sonra cicero tarafindan bulundu.
arkhimedes, cagindaki ununu kendi adini tasiyan burgu ve biri yildizlarin konumunu digeri gunes’in, ay’in ve gezegenlerin hareketini gosteren iki astronomi kuresi gibi buluslarina borcludur. arkhimedes’in yasamiyla ilgili olarak gunumuze ulasan ayrintilar hicbir eskicag bilim adamininkiyle karsilastirilamayacak kadar coktur. ancak bu bilgilerin arasinda, hieron’un tacindaki altin oranini saptamak icin bir yontem buldugunda eureka(buldum) diye bagirarak hamamdan firladigi; bana bir dayanak noktasi verin dunyayi yerinden oynatayim dedigi ; romali’larin gemilerini yakmak icin dev aynalar kullandigi ve romali bir askerin uyarisina karsin, ugrastigi bir matematik problemini yarim birakmak istemedigi icin olduruldugu gibi yakistirma oykulerde yer alir.
arkhimedes, duzlemlerin dengesi uzerine adli yapitinda, dogrularla sinirli duzlemsel bicimlerin ve konik dilimlerin agirlik merkezlerinin belirlenmesi problemini ele aldi. arkhimedes bu yapittaki kaldirac yasasi nedeniyle mekanigin kurucusu olarak kabul edilmisse de, kaldirac yasasi ve belkide agirlik merkezi kavrami arkhimedes’ten once bilinmekteydi. arkhimedes’in bu konudaki ozgun katkisi bu kavramlari konik kesitlere uygulamis olmasidir.
isigin kirilmasini da inceleyen katoprik(isigin aynadan yansimasi) ile ilgili yapiti, yuzleri duzgun cokgenlerden olusan ve kure icine yerlestirilen yari duzgun 13 cokyuzlu(arkhimedes cokyuzluleri) uzerine calismasi ve belirsiz analiz konusundaki sekiz bilinmeyenli problem ozellikle onemlidir.
arkhimedes, ilkcagda onemli bir astronomi bilgini olarakta taninirdi. cesitli, gokcisimlerinin yerden uzakligi ile ilgili olarak arkhimedes’ e mal edilen (ve buyuk olasilikla gercekten arkhimedes ’e ait olan) bazi sonuclarin gozleme degil, pythagorasci kurama dayanmasi sasirticidir.
arkhimedes’ in buldugu kaldirma kuvvetine iliskin yasaya gore, butunu yada bir bolumu, durgun bir akiskanin (gaz yada sivi) icine batirilan cisimlere yukari dogru yonlenmis, bir kaldirma kuvveti etki eder ve bu kuvvetin buyuklugu cismin etkisiyle, yer degistiren akiskanin agirlgina esittir. yer degistiren akiskanin hacmi, akiskana butunuyle batirilan cismin tum hacmine, bir bolumu batirilmis cisminse akiskan yuzeyinin altinda kalan kesiminin hacmine esittir.

kaynak : ana britannica