james clerk maxwell

james clerk maxwell (1831-1879)

avukat olan babasi edinburg’un taninmis bir ailesinden geliyordu.annesini 8 yasindayken yitiren james, kent yasamindan uzakta gecen cocukluk yillarindan sonra 1841-47 arasinda edinburg akademisi’nde okudu. ilk bilimsel makalesini henuz 14 yasindayken yayimladi. 1847’de edinburg universitesi’ne giren maxwel burada okurken iki bilimsel makale daha yayimladi.

1850’de cambridge universite’sine gecti. ve universiteye bagli trinity college’dan matemetik dalinda sinif ikincisi olarak lisans diplomasi aldi. cambridge’de okurken yayimladigi bir makalede esneklik kuraminin aksiyomatik temellerini olusturdu; geometrik optik alanindaki bir makalesiyle de ileride balik gozu mercegin bulunmasina yol acacak ilkeleri ortaya koydu.
1855’te trinity college’da ogretim uyesi olan maxwell, babasinin sagliginin bozulmasi uzerine iskocya’ya dondu. ertesi yil aberdeen’deki marischal college’ da doga felsefesi profesoru oldu. 1860’ta marischal college ile gene aberrdeen’deki king’s college’in birlestirilerek abeerdeen universite’sine donusturulmesi sirasinda kadrosuzluk nedeniyle gorevinden ayrilmak zorunda kalan maxwell, edinburg universitesi’ne basvurdu. bu basvurudan sonuc alamayinca londra’daki king’s college’da doga felsefesi profesorlgunu kabul ederek iskocya’dan ayrildi. bu gorevde kaldigi bes yil maxwel’in en vermli donemini olusturdu. elektromagnetizma konusunda iki makale yayimladi. uyugulamali bir konferansta renkli fotograf konusundaki bulgularini acikladi. elektromagnetik ve elektrostatik birimler arasindaki orani olcerek bu oranin, gelistirdigi elektromagnetizma kuraminin ongorusune uygun olarak,isik hizina esit oldugunu gosterdi.
1861’de royal society’nin uyeligne secildi. blimsel arastirmaya daha cok zaman ayirabilmek amaciyla king’s college’daki gorevinden ayrilarak iskocya’daki malikhanesine cekilen maxwell alti yil boyunca elektromagnetizma kurami uzerindeki unlu yapitini hazirladi. maxwell o gune degin bulunmus olan elektrik ve magnetizma yasalarini sistemli bir butunluk icinde matematiksel bir yapiya kavusturmus, degisken elektrik ve magnetik alanlarin birbirlerinden ayri olarak var olamayacagini gostermis, isiginda bir elektromagnetik dalga oldugunu belirleyerek elektrik, magnetizma ve optigi tek bir temele oturtmustur. tum elektriksel ve magnetik olaylari ve bunlar arasindaki ilskiyi gunumuzde maxwell denklemleri olarak bilinen ve dort yalin denklemden olusan, bir denklem takimiyla ortaya koyan maxwell, faraday indukleme yasasini incelerken dielektrik ortamda bir yer degistirme akiminin var olmasi gerektigi sonucuna varmisti. maxwell boylece isiginda bir eletromagnetik dalga oldugunu ongormustu. maxwell’in varligini ongordugu eletromagnetik dalgalar, onun olumunden sekiz yil sonra heinrich hertz tarfindan laboratuvar kosullarinda elde edilmisti.
maxwell, fizigin baska alanlarinda da onemli katkilar da bulundu. 1852’de adams odulu’nu almasina yol acan 68 sayfalik bir incelemesinde , saturn halkalarinin sayisiz kucuk parcaciktan olusmasi gerektigini tumuyle kuramsal hesaplarla ortaya koydu. maxwell’in vardigi bu sonuc 1980’de voyager i ve 1981’de voyager ii uzay araclari tarafindan dogrulandi. maxwell’in gazlarin kinetik kurami uzerindeki calismalari, fizige en onemli katkilarindan birini olusturur. gazlarin her dogrultuda ve her hizda devinebilen, birbirleriyle ve gazin icinde bulundugu kabin ceperiyle carpismalari, tam esnek olan molekullerden olustugu varsayimindan yola cikan maxwell, olasilik ve istatistik yontemlerini kullanarak bir gazdaki molekullerin hiz dagilimini saptama sorununu 1860’ da cozdu.
yasami boyunca unvan ve odul almamis olan maxwell, kisa bir hastalik sonucunda oldu ve iskocya’da bulunan parton koyundeki kilise bahcesinde topraga verildi.


kaynak : ana britannica