isaac newton

sir isaac newton (1642-1727)

bir ciftci olan babasi o dogmadan uc ay once olmustu. oniki yasinda grantham’da king’s school’a yazilan newton bu okulu 1661’de bitirdi. ayni yil cambridge universite’sindeki trinity kolleje girdi. nisan 1665 ’te bu okuldan lisans derecesini aldi. lisansustu calismalarina basliyacagi sirada ortaligi saran veba salgini yuzunden universite kapatildi.

salgindan korunma amaciyla annesinin ciftligine siginan newton burada gecirdigi iki yil boyunca en onemli buluslarini gerceklestirdi. 1667’de trinity kolleje ogretim uyesi olarak dondugunde diferansiyel ve integral hesabin temellerini atmis,beyaz isigin renkli bilesenlerine ayristirilabilecegini saptamis ve cisimlerin birbirlerini, uzakliklarinin karesi ile ters orantili olarak cektikleri sonucuna ulasmisti.cekingenligi yuzunden newton her biri bilimde devrim yaratacak nitelikteki bu buluslarin cogunu uzun yillar sonra (ornegin diferansiyel ve integral hesabi 38 yil sonra) yayimlamistir.lisansustu calismasini ertesi yil tamamlayan newton 1669’da henuz 27 yasindayken cambridge universite’sinde matematik profesorlugune getirildi.1671’de ilk aynali teleskopu gerceklestirdi, ve ertesi yil royal society uyeligine secildi. royal society’ye sundugu renk olgusuna iliskin bidirisinin elestirilere hedef olmasi , ozellikle robert hooke tarafindan siddetle elestirilmesi uzerine newton tumuyle icine kapanarak, bilim dunyasiyle iliskisini kesti. 1675’de sundugu gene optik konusundaki iki bildirisi yeni tartismalara yol acti. hooke makalelerdeki bazi sonuclarin kendi bulusu oldugunu ,newton’un bunlara sahip ciktigini one surdu.butun bu tartisma ve elestiriler sonucunda 1678’de ruhsal bunalima giren newton ancak yakin dostu unlu astronom matematikci edmond halley’in cabalariyla alti yil sonra bilimsel calismalarina geri dondu.
cambridge universite’sinde katolikligi yayginlastirma ve egemen kilma cabalarina karsi baslatilan direnis hareketine onculuk eden newton, kral dusuruldukten sonra 1689’da universitenin parlamento daki temsilciligine secildi. 1693’de yeniden bir ruhsal bunalima girdi ve yakin dostlariyla, bu arada samuel pepys ve john locke ile arasi bozuldu.iki yil suren bir inziva doneminden sonra sagligina yeniden kavustuysada bundan sonraki yasaminda bilimsel calismaya eskisi gibi ilgi duymadi.daha sonra 1699’da fransiz bilimler akademi’sinin yabanci uyeligine 1703’de royal society’nin baskanligina secildi.
gelmis gecmis bilim adamlarinin en buyuklerinden biri olarak kabul edilen newton matematik ve fizikte cok onemli buluslar gerceklestirdi. matematikte (a+b)ª ifadesinin ustel seriye acinimini veren genel ikiterimli teoremini buldu. newton’un bilime en buyuk katkisi mekanik alanindadir. merkezkac kuvvet yasasi ile kepler yasalarini birlikte ele alarak kutlecekim yasasini ortaya koydu. newton hareket yasalari olarak bilinen eylemsizlik ilkesi, kuvvetin kutleyle ivmenin carpimina esit oldugunu ifade eden yasa ve etki ile tepkinin esitligi fizigin en onemli yasalarindandir.
yayimladigi kitaplardan bazilari philosophiae naturalis principia mathematica, principia,opticks sayilabilir.


kaynak : ana britannica