hükümeti mutlaka düşürmek gereği

-hükumeti mutlaka düşürmek ve kesin mücadele durumuna geçmek gereği-

nutuk’tan...

efendiler, ali rıza paşa kabinesi çekilmemiş, meclis de bir problem çıkarmaktan sakınarak, onu düşürmek yoluna gidememiş ve bazı üyeleri değiştirilmiş olan ali rıza paşa kabinesi’ne güven oyu vermiştir.

ali rıza paşa kabinesi’nin meclis huzurunda okuduğu hükûmet programını bilmem hatırlar mısınız? bu programda:

sadrazam paşa, yaptığı en önemli görevi sözlerine başlangıç olarak alıyor; istanbul hükûmeti ile anadolu arasında haberleşmenin kesilmesine kadar varan anlaşmazlığın giderilmesini başardığını, bundan böyle millî iradenin yüce meclis’te tecellî edeceğini, artık meşrutiyet ilkelerine tam olarak uyulabilmesi için bir engel tasavvur etmediğini söylüyordu.

efendiler, bu sözlerle, hey’et-i temsiliye’nin millî irade adına hareket etmesine ve meşrutiyet ilkelerine uygun hareketlere engel olmasına artık yer olmadığı gibi bir anlam sezdirilmek isteniyor. daha dün millî meclis’in, istanbul’da toplandığı bir sırada, millî iradeye de milletlerarası kurallara da aykırı olarak, bizzat kendilerinin ve kendileriyle birlikte meclis’in ve milletin ne kadar ağır bir saldırıya uğradığını açıklama gereğini duymayan sadrazam, hâlâ hey’et-i temsiliye’yi jurnal etmekle durumunu kurtarmaya çalışıyor ve bizim sayın milletvekili arkadaşlarımız da, bu sözleri büyük bir sessizlikle dinleyebiliyorlar.

hükûmet, siyasî zümrelere karşı tarafsızlıktan ayrılmadığını ve ayrılmayacağını bir kere daha belirttikten sonra, bugüne kadar elde ettiği başarıların derecesinin takdirini meclis’e bırakıyor.

sadrazam, devlet idaresinin düzeltilmeye muhtaç olduğunu söyleyerek, osmanlı devleti’nin, her yabancı devlet baskısı karşısında kaldıkça başvurduğu eski politikasını yeniden canlandırarak, dünyaya yeni düzeltmeler yapılacağı sözünü veriyor: «yabancıların imtiyazlarını genişleteceğiz.

azınlıkların haklarını korumak için nisbî temsil yönetimini uygulayacağız. adalet, maliye, bayındırlık ve güvenlik işlerinde ve hattâ sivil yönetimde yabancılara yeteri kadar kontrol yetkisi vereceğiz» diyerek düşündükleri düzeltmelerin esaslarını sayıyor.

sadrazam paşa, dışişlerinden bahsederken de «ateşkes anlaşması hükümlerinden ayrılmamak, hükûmetçe gerekli görülmektedir» taahhüdünde bulunurken, «izmir’in işgalinden dolayı meydana gelen kaynaşma ve karışıklığa son verecek olan, ancak barıştır» demekle yetiniyor; kararlılık ve ileri görüşlülüğün güçlükleri yeneceğine tam bir inancı bulunduğunu söyleyerek, programını bitiriyor (belge: 235).

devamı için:

(bkz: ali rıza paşa ve kabinesinin içyüzü)