enver paşa

1880-1920 yillari arasinda yasamis osmanli pasasi.1908’de genc turkler ihtilali ile yildizi parlayan enver’in hizli yukselisi 1913’te yarbayken yine ayni senenin sonlarinda albayliga, 19 gun sonra 1 ocak 1914’te pasaliga yukselmesi ile baslamistir.kabineye harbiye naziri olarak girer; genelkurmay baskanligi’ndan bir sure sonra da baskumandan vekilligi yetkilerini de elinde toplar. naciye sultanla evlenip,saraya,padisaha damat olusu da bu safhaya rastlar.enver pasa kendini zirveye ulastiran basamaklari yine kendi elleriyle dosemisti.enver pasa’nin vatanseverligi ve bu topraklara olan bagliligi gercektir. bunun yanisira hayal gucunun genisligi ve gerceklerle bu hayallerin zaman zaman birbirine karistigi da inkar edilemez. hayallerini susleyen iran, hindistan, turan ve kafkasya’ya hakim olmak dusunceleri o gunun sartlarinda gercek temellere oturmaz.
sarikamis felaketinden sonra orduya katilip gorev almak icin sofya’dan gelen mustafa kemal ile enver arasinda su konusma gecer :


“biraz sonra enver pasa ile karsi karsiya bulunuyorduk. enver pasa, zayif dusmus, rengi solmus bir haldeydi. soze ben basladim :


biraz yoruldunuz.

yok, o kadar degil.

ne oldu?

carpistik. o kadar...

simdi vaziyet nedir?

cok iyidir!..

enver’i daha fazla uzmek istemedim. kendi isime sozu getirdim :


tesekkur ederim. numarasi 19 olan bir tumene beni kumandan tayin buyurmussunuz. bu tumen nerdedir. hangi kolordu ve ordunun emrinde bulunuyor?

ha, bunun icin belki genelkurmayla gorusurseniz daha kati malumat alabilirsiniz.

pekiyi, o halde siz daha fazla rahatsiz etmeyeyim. genelkurmayla gorusurum...”

enver pasa icin soylenebileceklerin basinda onun duygusal ve aceleci kisiligi bulunur. ama su gercegi de belirtmek gerekir: enver pasa yetkili oldugu andan itibaren kimilerini de kusturerek bir cok subayi emekliye ayirmis ve orduya genc ve dinamik bir ruh getirmistir. gerek siyasi hesaplasmalar nedeniyle, gerekse yeniden teskilatlanma calismalari amaciyla yapilan bu islemde yaklasik 2000 asker ordudan ayrilmisti. balkan harbinden yenik cikmis olan ordu, tum yetersizliklere karsin basari ve inancla mucadele etmistir.osmanli ordusu butun bu sartlara ragmen tam 4 yil 10 ayri cephede ayni gucle savasi surdurmustur.zaten bunun icindir ki yorumcular enver pasa’yi buyuk kumandan olarak degil,guclu bir ordu teskilatcisi olarak degerlendirirler.1.dunya savasi ardindan, almanya’nin yenilgisi ve osmanli’yi sevr antlasmasi’na surukleyen cokusun ardindan kasim 1918’de enver pasa ulkeyi terk ediyordu.1922 yilinin 4 agustosu’na kadar yurt disinda calismalarini surdurdu. ve son gun orta asya’nin pamir eteklerinde cegan tepesinde vurularak olduruldugunde 42 yasinda yenik ve yalniz bir adamdi.