enrico fermi (1901-1954)
enrico fermi 29 eylul 1901de romada dogdu.babasi polis sefi alberto fermidir. ilk olarak dilbilgisi okuluna kaydoldu.onun ilk matematik ve fizige olan yetenegini kesfeden ve destekleyen babasinin arkadaslarindan a. amidei olmustur. 1918 de pisa universitesinin bursunu kazandi. pisa universitesinde 4 yil kaldiktan sonra 1922 de professor pucciantiden doktorasini aldi.
bir yil sonra 1923de italyan hukumetinden burs kazandi.ve gottingen de professor max born la birkac ay birlikte calisti. rockefeller bursuyla 1924de leydene p. ehrenfestle birlikte calismaya gitti. ayni yil florence universite sinde matematiksel fizik dersleri vermek icin italyaya gitti.
1926da fermi gunumuzde fermi istatistigi olarak bilinen pauli parcaciklarinin istatistigini kesfetti.bose-einstein istatistigine gore hareket eden bosonlarin tersine, bu parcaciklar fermion olarak bilinir. 1927de fermi, roma universitesinde teorik fizik profesoru oldu.bu gorevini 1938 de mussolini nin fasist diktatorlugunden kacip amerikaya goc edinceye kadar surdurdu(nobel odulunu aldiktan hemen sonra).
romadaki ilk yillarinda kendini elektromanyetik problemlerin cozumune ve bazi spectroskopik olaylarin teorik olarak aciklamasina verdi.fakat asil ilerlemesini calismalarini elektron ve atom cekirdegi uzerine yaptigi zaman gerceklestirdi.1934de beta bozumu teorisini gelistirerek paulinin radyasyon teorisi ile birlestirdi. curie ve joliot un yapay radyasyonu kesfinden sonra notron bombardimanina tutulan asagi yukari her elementin nukleer donusume tabi oldugunu kesfetti. bu arastirma, yavas notronlarin ve nukleer fissionun kesfine, ayrica o zamana kadar periyodik tabloda bilinen elementlerden farkli elementlerin bulunmasina yol acti.
1938de fermi tartismasiz notronlar konusunda en iyiydi. bu calismalarina amerikada da devam etti.amerikaya varisindan hemen sonra columbia universite sine fizik profesoru olarak atandi.hahn ve strassmannnin 1939un baslarinda fissionu kesfinden sonra ikincil notronlarin yayilma ve zincirleme reaksiyon olasiligini hesapladi.bu calismalarina buyuk bir istekle devam etti ve bircok deneyden sonra kontrol altindaki ilk zincirleme reaksiyonu gerceklestirdi. bundan sonra atom bombasi yapimindaki sorunlarin asilmasinda onemli rol oynadi, manhattan projesi liderlerinden biriydi.
1944de fermi amerikan vatandasi oldu. ii. dunya savasindan sonra 1954 de olumune kadar surecek olan nukleer calismalari icin chicago universite sinden profesorluk teklifini kabul etti. burada yogunlugunu yuksek enerji fizigine verdi ve pion-nucleon etkilesimi calismalarina onculuk etti. yasaminin son yillarinda fermi kozmik isinlarin kaynagini arastirmakla gecirdi.sonunda kozmik isinlarin cok buyuk enerji kaynaklari oldugunu gosteren bir teori gelistirdi.
ferminin teorik ve deneysel fizigi konu alan bir cok yayimi vardir. bunlardan bazilari ,elektronik gazlarin istatistiginin hesabi ve pauli parcaciklarindan olusan gazlari konu alan "sulla quantizzazione del gas perfetto monoatomico", rend. accad. naz. lincei, 1935, atomun istatistiksel modelini(thomas-fermi atom modeli) ve atomik ozelliklerin hesaplanmasinda yeni bir yaklasimi(semiquantitative method) inceleyen quantentheorie und chemie, , leipzig, 1928, "uber die magnetischen momente der atomkerne", z. phys., 1930, "tentativo di una teoria dei raggi ß", ricerca scientifica, 1933 sayilabilir.
ona nobel odulu yavas notronlarin yarattigi radyasyon ve nukleer enerji alanindaki calismalarindan dolayi verildi. profesor fermi laura capon ile 1928de evlendi.giulio adinda bir oglu nella adinda bir kizi vardir. bos zamanlarinda yurumeyi,tirmanmayi ve kis sporlarini severdi. 29 kasim 1954de chicagoda oldu.
kaynak : nobel fizik odulleri
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?