vebi

kendi döneminin dar göruşlu insanları tarafından anlaşılamamış buyuk bir deha olan buyuk turk bilgini nureddin bin muhammed bin orçun bin barkın el-vebî (1568?-1601?) hakkındaki bilgilerimiz, dönemin ulemasından ve önde gelen tarihçilerinden biri olan kadı gıyaseddin hayalî’nin "târihi ’ilmu’l-âlât ve’l-esrâru hikmetu’l-edevât (alet yapma biliminin [teknoloji] tarihi ve araç-gereçlerin hikmetinin sırları)" adlı eserindeki satırlarla sınırlıdır.

gıyaseddin hayalî’nin verdiği bilgiye göre, veb’î’nin hocası rukneddin bin tekneddin lûcî, ’ilm-i reml’ (fal) ve ’ilm-i nucûm’ (astroloji) ile hemhâl olan bir okultist idi. şiirlerinde gelecekten haber veren şair veb’î, padişahın çevresindeki bazı vezirlerin ve ulema sınıfından bazı kıskanç kimselerin yanlış yönlendirmeleri neticesinde, bir sihirbaz olduğu gerekçesiyle idam edilerek katlolunmuştur.
kadı gıyaseddin, eserinde veb’î’yi bir teknoloji şairi olarak niteledikten sonra, onun katlinin şöyle gerçekleştiğini nakleder: "veb’î’ye hâkânımuz sordı: ’ölmezden evvel bir arzun var mıdur, söyle kim yerune gelsun!’ veb’î, hançerlu cellâdlaru görince pes cânuna ateş salundı da, şöyle didi: ’eyâ sultânımuz, haşmetmeâb efendimuz! şol fakîri mâdem katlideceksun, bâri cereyânlu [elektrikli] oturağa oturt da, kellesunden titredup öldursin ânı.’ ahâli veb’î’nin ayıtduklarundan zinhâr bir şey anlamadu. hâkânımuz, havâssa bakup ’eyâ hâs kimesneler, diyun hele kim n’ola bu veb’î’nin didukleri?’ ol zemân havâsdan bir zât, sırrı fâş itmemekçun ’bir şey fehmitdiysem, arab olayım’ didi, pes ol demde hemân arab oldı, lâkin gine de sır virmeyince veb’î ser [kelleyi] virdi."