kommagene krallığı

yunanca “genler topluluğu” anlamına gelen kommagene, ismiyle bağdaşırcasına, grek ve pers uygarlıklarının inanç, kültür ve geleneklerinin bütünleştiği güçlü bir krallıktır. toros dağlarındaki çeşitli yolların birleştiği noktada bulunan antik kommagene krallığı, suriye’nin kuzeyi, hatay, pınarbaşı, kuzey toroslar ve doğuda fırat nehri’nin çevrelediği verimli topraklarda yer almıştır. tarıma ve hayvancılığa elverişli ve ekonomik önemi yüksek sedir ağacı ormanlarını barındıran kommagene topraklarının, ilk çağlardan beri yerleşim alanı olarak kullanıldığı civardaki mağara ve arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır.

i.ö. 2000 yılının ortalarında hitit imparatorluğu’nun egemenliği altına girdiği tahmin edilen kommagene yöresi’nde kommagene krallığı’nın öncesi kabul edilen kummuh krallığı’nın olduğu ve kummuh’un i.ö. 711’lerde asurlular, i.ö. 605’te de babilliler tarafından fethedildiği anlaşılmaktadır. i.ö. 6. yüzyılın sonlarına doğru kommagene toprakları pers imparatorluğu’nun eline geçmiştir. i.ö. 323’te kommagene bölgesinin idaresi grek-makedon yöneticilerin eline geçmiştir.

antik dünyanın küçük ancak güçlü ülkesi kommagene, baba tarafı pers krallarından “krallar kralı olarak anılan darius’a ile, anne tarafı makedonya hükümdarı büyük iskender ile akraba olan bir prensin oğlu mithridates kallinikos tarafından, i.ö. 109 yılında bağımsız bir krallık olarak kurulmuştur.

farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve kültürlere sahip kommageneliler arasındaki birliği sağlamak konusunda büyük başarı sağlayan mithridates kallinikos, tanrılarla olan bağını kuvvetlendireceği ve böylece ulusunu barış içerisinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli yerlerinde tapınaklar yaptırmıştır.

nemrut dağı ve iki arsameia şehrindeki kült yapılarıyla kommagene krallarının en ünlüsü olan 1. antiochos devri (i.ö. 69-38), krallığın en müreffeh dönemdir. kendi mezarını nemrut dağı’nın zirvesine, babası mithridates 1. kallinikos’un mezarını ise arsameia’da eski kahta çayının kenarına yaptıran 1. antiochos, krallığını ekonomik ve kültürel yönden en üst seviyeye çıkartmıştır. 1. antiochos’tan sonra kommagene krallığının parlak dönemleri, halefleri tarafından devam ettirilemez ve i.s. 29 yılından itibaren kommagene kralları roma tarafından atanır. i.s. 72’de romalılar’ın kommagene’yi istila etmesiyle 200 yıllık krallığın bağımsızlığı tamamen sona erer ve bu tarihten sonra kommagene toprakları suriye’nin parçası olarak tarihteki yerini alır.