ibraname uygulamada işçi ve işveren ilişkisi sona edilirken sıkça kullanılan bir sözleşmedir. ibraname alacaklı durumunda bulunan işçinin borçlu durumundaki işverene karşı sahip olduğu bir veya birden fazla alacağını ortadan kaldıran sözleşme olarak tanımlayabiliriz.
bk. madde 420 den önce ibraname konusundaki boşluklar yargıtay içtihatları ile giderilmekteydi. yargıtay içtihatları ile düzenlenen yasa boşluğunun büyük bölümü bk madde 420 ile düzenlenmiş ve açıklığa kavuşmuştur.
bk madde 420 ile ibranamenin sözleşme olduğu açıkça yer almıştır. yine madde ile ibranamenin şekli içeriği, ödemenin banka aracılığı ile eksiksiz yapılması gerektiği, hakkın gerçek tutarını ihtiva etmeyen ibra sözleşmelerinin ve beyanın makbuz niteliğinde olduğu, işçinin diğer yakınlarının düzenlediği ibranamelerin bile bk 420’ deki şartlara haiz olması gerektiği gibi pek çok hususta düzenlemeye yer verilmiştir. kısaca belirttiğimiz bk madde 420 ile ibranamenin düzenlenmesine ilişkin şartları incelediğimizde ibranamenin geçerliliğinin bir takım düzenlemelere tabi olduğu görülmektedir. şöyle ki ;
işçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olarak yapılması şekil şartına bağlanmıştır.
diğer bir şart ise ibra konusu alacağın türü ve miktarının tek tek sayılması ve belirtilmesi gerekliliğidir. bu şekilde düzenlenmeyen ibranameler geçerli sayılmayacaktır.
ibranamede belirtilen işçi tarafından hakkedilen tutarın banka aracılığı ile noksansız olarak yatırılması gerekir. bankaya noksansız olarak yatırılmamış ve veya ödemeden sonra düzenlenen ibranameler ise geçersizdir.
ibranameninim düzenlenme zamanı olarak ise sözleşmenin sona ermesinden itibaren en az bir aylık sürenin geçmesi gerekir. söz konusu şart ile iş sözleşmesi düzenlemeden önce veya hemen sonra ibraname alma yoluna gidilmesi önlenmek istenmiştir.
ibraname düzenlenirken bk 420 ile getirilen şartlara uyulmaması halinde ise ibranameler kesin olarak hükümsüz olacaktır. kesin olarak hükümsüz olan ibranamelere karşı ise işçinin alacak talep hakkı devam edecektir.
ibranamenin tutar içermesi ve tutarın gerçek alacağı göstermemesi halinde ise ibraname hükümsüz ancak makbuz niteliğindedir. işçinin hakkettiği tutarın tam olarak ödenmemesi halinde makbuz niteliğindeki ibraname, işçinin ödenmeyen veya eksik ödenen tutarı istemesine engel teşkil etmeyecektir.
bk madde 420’ den önce yargıtay içtihadı ile düzenlenen ibranamenin işçinin alacağının tamamını içermemesi halinde makbuz niteliğinde olması, işçinin alacaklarının tek tek sayılması gerekliliği gibi hususların düzenlediği açıkça ortadadır.
ibranamenin sözleşmenin feshinden itibaren bir aylık sürenin geçmesi ile düzenlenmesi gerektiğine ilişkin bk madde 420, uygulama açısından yenidir ve düşündürücüdür. bir ay sonra düzenlenecek bir ibraname açısından işverenin ibranamedeki tutarı işçiye ne zaman ödemesi gerektiğine ilişkin belirli bir düzenleme getirmemesi nedeni ile hiç şüphesiz her iki taraf içinde uygulamada zorluklar meydana gelecektir.
işveren açısından ise ibranamenin makbuz niteliğinde sayılmasına ilişkin düzenleme ise işverenin yaptığı ödemeyi tekrar yapmayacağı içinde önemli ve faydalı ve kolaylık sağlayıcı niteliktedir.