belgrad

sırbistan’nın başkentidir. tuna ve sava nehirlerinin birleştiği platoda kurulmuştur. orta ve batı avrupa’yı ön asya ülkelerine bağlayan ana yollar belgrad’dan geçer. bu nedenle eskiden beri önemli bir yerleşim merkezidir. avrupa ve ön asya’nın endüstri ve ticaret bölgelerinin de kavşak noktası olması dolayısıyla önemlidir. ayrıca önemli tarihsel yolların kesişme noktasıdır.

paleolitik çağ yerleşmelerinin kalıntılarına rastlanan kent, kalemegdan (kalemeydan) burnu üzerindeki eski kalenin çevresinde gelişti. keltlerin iö 4.yy.da kurduğu ilk kale romalılarca sigidinum adıyla anılır. kale kavimler göçü sırasında istilalara uğradı, 422 yılında hunların daha sonra da ostrogotların saldırılarıyla harab oldu. 6. yy’da 1.justinianus tarafından etrafına sur çektirilerek onarıldı. aynı yüzyılda avarlar ve slavlar şehre hakim oldular, ama bizanslılar şehri geri aldılar. 9. yy.’da şehir belgrad adını aldı. haçlı seferleri sırasında uğrak yeri oldu ve haçlılar tarafından tahrip edildi. sonraki dönemlerde de sırp, macar ve bulgarlar arasında el değiştirdi. sırp kralı stephan duşan 1354’de şehri zaptetti.

1389 kosova muharebesi’nden sonra osmanlıların nüfuz sahasına giren sırp devleti, başkentini belgrad’a nakletti (1404). ancak artan osmanlı baskısıyla şehir macarlara bırakıldı.

osmanlılar belgrad’ı ilk kez ii. murat zamanında (1441) kuşattılar. ancak ii. murat’ın da katıldığı altı ay süren kuşatma başarılı olmadı. belgrad ikinci kez fatih sultan mehmet tarafından 1456’da kuşatıldı. vidin’deki osmanlı donanması belgrad önlerine geldi. ancak ordunun yağmaya erken başlaması ve dağınık olması yüzünden başarı sağlanamadı. osmanlı ordusu geri çekildi ve kuşatma kaldırıldı.

2. belgrad seferi kanuni dönemindedir. kanuni sultan süleyman, 1 ağustos 1521’de belgrad önlerindeki ordugâha geldi. günlerce süren savaştan sonra 8 ağustos’ta belgrad alındı. kanuni 30 ağustos’ta belgrad’a girdi ve şehrin en büyük kilisesini camiye çevirdi. ayrıca belgrad’ın imarını emretti. osmanlı hâkimiyetindeki belgrad, 16. ve 17. yüzyıllarda giderek gelişti, aynı zamanda önemli bir askeri üs ve ticaret merkezi oldu.

2. viyana kuşatması yenilgisini fırsat bilen avusturyalılar belgrad’a kadar ilerlediler ve osmanlıların toparlanmasına fırsat vermeden şehri kuşattılar. belgrad kalesi 8 eylül 1688’de avusturya’nın eline geçti. osmanlıların yoğun baskısıyla şehir geri alındıysa da tahribatın boyutları çok büyüktü. osmanlı kısa sürede şehri imar ettiyse de 1717-1739 ve 1789-1791 yılları arasındaki avusturya saldırıları ile yeniden tahrip edilmiştir. belgrad dönem dönem avusturya’ya (pasarofça antlaşması), dönem dönem de osmanlı hâkimiyetine girmiştir (ziştovi antlaşması).

18. yy.da şehir bir sınır kalesi olduktan sonra, yamak denilen yeniçeriler belgrad’a muhafız olarak konulmuştu. bunların müslüman ve hristiyan halka karşı kötü davranmaları sırp ayaklanmasının sebeplerindendi. ayrıca bu yeniçerilerden türeyen dayılar halkı rahatsız etmekteydi. nihayet sırplar kara yorgi önderliğinde tarihe sırp isyanı diye geçen isyanı başlattılar. rusların desteklediği kara yorgi 13 aralık 1806’da belgrad’a girdi. 1812’de osmanlılar sırbistan’ı tanıdıysa da 1813 de rusya’nın napolyon’la savaşmasından yararlanarak belgrad’ı yeniden aldı.

1521’de kanuni döneminde osmanlı topraklarına katılan belgrad 1878, belgrad antlaşmasına kadar osmanlı’da kaldı. bu tarihten sonra sırbistan istiklalini kazandı ve belgrad başkent oldu. bugün hâlâ belgrad’da türk tarihinin ve kültürünün izlerini görmek mümkündür. osmanlılardan kalma bayraklı camii bugün hala belgard’daki müslümanlara hizmet vermektedir.

belgrad, 1. dünya savaşı’nda avusturya’nın işgaline uğradıysa da sırpların mücadelesiyle sırbistan’a başkentlik yapmayı sürdürdü. 2. dünya savaşı’nda üç gün devam eden ve 20.000 sivilin ölümüne neden olan alman hava bombardımanı şehri harap etti. 1944’de yugoslav partizanların yardımıyla talbuhin’in sovyet birlikleri tarafından kurtarıldı.

2. dünya savaşı’ndan sonra sanayileşme nedeniyle kırsal kesimden aldığı göçle nüfusu hızla arttı. günümüzde kentte oturanların çoğu sırptır, en büyük azınlıklar hırvatlar ve karadağlılardır.

belgrad günümüzde bir sanayi merkezidir. makine aletleri, motorlu araçlar, elektrik donanımı, dokuma ve yapı malzemeleri üretilir. yugoslavya’nın en büyük ticaret merkezi olarak dış ticaretin yarıdan fazlasını elinde tutar.