elmalı lı muhammed hamdi yazır

elmalili m. hamdi yazir, hicri 1294 miladi 1877 yilinda antalya’nin elmalili kazasinda dogdu. babasi numan efendi, aslen burdur’un golhisar kazasi yazir koyu halkindandir. numan efendi, kucuk ya$ta yazir koyunden cikip elmali’ya gelmi$, orada okumu$ ve "$er’iye mahkemesi" ba$kâtibi olmu$tur. hamdi efendi’nin annesi, elmali âlimlerinden mehmet efendi’nin kizi fatma hanim’dir.

ilkokulu ve bugunku ortaokula denk sayilan ru$diye’yi elmali’da bitiren hamdi efendi, 1892 yilinda, dayisi hoca mustafa sarilar ile birlikte istanbul’a gelmi$ ve devrinin âlimlerinden kayserili mahmud hamdi efendi’den ders almi$tir. istanbul’daki diger taninmi$ hocalarin da derslerine devam ettikten sonra, 1906 yilinda "bayezit dersiâmi" olarak icâzet almi$tir. ayni yil yapilan secimlerde antalya mebusu olmu$ ve ii. me$rutiyet’in bu ilk meclisinde, ozellikle 1876 "kanun-i esâsi"sinin degi$tirilmesinde onemli rol oynami$tir.

1909 yilinda mulkiye mektebi’nde ahkâm-i evkâf ve arâzî dersleri okutmu$ ve yine ayni yillarda mekteb-i kuzâtta "fikih" dersleri vermi$tir. daha sonra daru’l-hikmeti’l-islâmiye ($eyhu’l-islâmliga bagli yuksek mu$avere heyeti) uyeligine ve bir muddet sonra da ba$kanligina tayin edilmi$tir. i. dunya sava$i’ndan sonra evkaf nazirligi’nda bulunmu$ ve bu sirada âyan meclisi uyesi olmu$tur.

cumhuriyetin ilâni sirasinda mutehassisîn medresesinde mantik muderrisi idi. medreseler kaldirilinca evinde inzivaya cekilmi$, ilmî tetkik ve ara$tirmalarina devam etmi$tir. yirmi yil kadar devam eden bu uzlet (yalnizlik) devresi, "hak dini kur’an dili" adindaki turkce tefsiri hazirlamasina imkân vermi$tir. tefsire ba$lamadan once misirli prens abbas halim pa$a’nin te$viki ile "buyuk islâm hukuku kâmusu" ile me$gul bulunuyordu. bu eserle birkac yil me$gul olduktan sonra yarim birakmi$ ve tefsiri yazmaya ba$lami$tir.

âyan uyeliginin son yillarinda fransizca’dan tercumeye ba$ladigi bir felsefe tarihi kitabini tamamlayarak ilave ettigi onemli bir dibace (onsoz) ve diger ha$iyelerle birlikte "metalib ve mezahib" adiyla bastirmi$tir.

hamdi efendi, ayrica devrinin guzel sanatlarindan olan hat ve mûsikî ile de ilgilenmi$tir. ozellikle "nesih" ve "sulus" yazilarda iyi bir hattat idi. ayni zamanda hâfiz oldugu icin alaturka mûsikînin ce$itli makamlariyla ciddi bir $ekilde me$gul olmu$tur.

hamdi efendi, 27 mayis 1942’de istanbul erenkoy’de vefat etmi$tir.

eserleri:
basilmi$ olanlar:
hak dini kur’an dili, metalib ve mezahib, ir$adu’l ahlâf fî ahkâmi’l-evkâf.
basilmami$ olanlar:
usûl-i fikih’a ait bir eseri, sûrîmantiga ait bir eseri, yarim vaziyette bir hukuk kâmusu, eksik dir divani.

elmalili m. hamdi yazir’in bunlardan ba$ka; sirat-i mûstakîm, sebîlu’r-re$ad ve beyanu’l-hak mecmualarinda devamli yazilari cikmi$, ayni zamanda devrinin gunluk gazetelerinde de ilmî makaleler yazmi$tir.