arşimet

suyun kaldirma kuvvetini kesfeden,bilimsel yontemin temellerini atan,antik helen uygarliginin en buyuk bilim adamidir.pi sayisinin mucididir ve su cikarmak icin kullanilan archimedes vidasi’ni da icat etmistir.

asil olayi su olarak bilinse de bugunku vincler, cocuk parklarindaki tahtirevalliler tulumba sistemleri kisacasi icerisinde kaldirac olan herseyin mucididir. suyun kaldirma kuvvetini bulmustur ancak arsimet devrinde de gemiler vardi ki iste kilit soru da buradadir. hamamdan cikmaya ne gerek vardir? yoktur.

(bkz: sabun koydum legene gor basima ne gele).

tüm evreni doldurabilecek kaç tane kum tanesi olabileceği konusunda araştırmalar yapmış olan antik yunanlı matematikçi. hesaplarına göre kainatı doldurmak için 10 üzeri 63 (1 visintilyon) kum tanesine ihtiyaç varmış.

bilim dünyasına; geometri, hidrostatik ve mekanik alanında ortaya attığı ilkelerle büyük katkıda bulunmuş, yunanlı bilgin.




m.ö. 287 civarında iskenderiye’de doğan archimedes, iyi bir ailenin çocuğuydu. babası astronom ve kralın en güvendiği adamlarından biriydi. ünlü bilgin çocukluğunun ve gençliğinin büyük kısmını iskenderiye’de geçirdi. bu bölgenin sulama ihtiyacı, onun archimedes burgusu olarak bilinen burguyu icat etmesine yol açtı.
archimedes’in bu buluşu, onun icadı olan birçok araçtan sadece biridir. romalıların ordusunu yaptığı savaş araçlarıyla yerle bir ettiği rivayet edilir. şehre yaklaşan düşman gemilerinin bazıları kıvrık demirlere ve kancalara takılarak havaya kaldırılıyor, sonra hızla denize atılıp batırılıyordu. diğer bir kısmı da iplerle karaya çekilerek kayalıklara vurularak parçalanıyordu.

archimedes’in tarih sayfalarında üne kavuşturan asıl olay, sirakuza kralı hiero’nun şehrin yeni kuyumcusuna ısmarladığı altın tacın gerçekten som altından olup olmadığından kuşkuya düşmesiyle başlar. kral, archimedes’ten tacın som altın olup olmadığını anlamasını istedi. archimedes düşünmeye başladı. bu bilimsel bilmecenin çözümüne iyice kaptırmıştı kendini. her yerde herzaman aklında bu konu vardı, hiç durmadan bu meseleyi düşünüyordu.

bu sıralarda bir gün hamama gitti. günlük, olağan şeylerden biriydi bu. musluğu açtı; su mermer banyoya dolarken o da yıkanmaya hazırlanıyordu. sonra dalgın dalgın yavaşça banyoya girdi. aklı yine altın meselesindeydi. bir yandan yıkanıyor öte yandan da suya girip çıktıkça çocukça bir merakla suyun seviyesindeki değişiklikleri izliyordu.

işte ne olduysa o anda oldu ve birden banyodan fırlayan archimedes, avazı çıktığı kadar, ’’eureka, eureka’’ (buldum,buldum) diye bağırarak kendini sokaklara attı. ünlü matematikçi hemen evine koştu, bu buluşu üzerine deneyler yapmaya başladı ve bir sıvı içine daldırılan bir cismin kendi ağırlığına eşit ağırlıkta sıvı taşırdığını kanıtladı. böylece başlangıç noktası olarak bu buluşunu kullanarak hem daha birçok keşiflerin ilk adımını atmış, hem de krala tacında ne ölçüde saf altın bulunduğunu söylemenin yolunu bulmuş oldu.

büyük bilginin ölümüne de ne yazık ki bilim aşkı neden oldu. 212 yılında, 3 yıl boyunca şehrin kıyısında gemilerini batırdığı romalı kumandan marcellus,sirakuza şehrini en sonunda kuşattı. şehir düştüğü sırada archimedes, evinde yine bir problemle uğraşıyordu. kumandan büyük saygı duyduğu ve zekasını 3 yıl boyunca altedemediği bu bilginle tanışmak istedi ve bir askerini gönderip saygılarını sunmak için onu huzuruna davet etti. fakat archimedes, çözmeye çalıştığı problemle öylesine meşguldü ki daveti çözüme ulaşmadan kabul etmeyeceğini söyledi. bunun üzerine asker kumandana yapılan bu saygısızlık karşısında sinirlenerek archimedes’i bir kılıç darbesiyle oracıkta öldürdü.

emirlerinin böyle yanlış sonuçlar doğurduğunu öğrenen marcellus, yürekten üzüldü ve öldürülen adamın ailesine bağışta bulundu. bilgine onur verici bir cenaze töreni yapıldı. archimedes’in en değerli buluşu olarak nitelendirdiği silindirle küre arasındaki ilintiyi düşünmüş mezar taşına bir silindir içine bir küre çizilmesini vasiyet etmişti. bu isteği yerine getirildi. şehrin ondan sonra yaşadığı savaşlar ve yıkımlar yüzünden unutulmuş olan bilginin mezarını, ölümünden yüz otuz yıl sonra romalı hatip çiçero buldu.

çağdaşlarımızın ve archimedes’ten sonra yaşamış olan bilginlerin yazdıklarından, archimedes’in bugün elimizde bulunandan çok daha fazla eser vermiş olduğunu anlıyoruz. ancak bunların çoğunluğu sonradan kaybolmuştur. bu kitapların başlıca konuları, geometri olmakla birlikte bu eserlerde denge kaldıraçları, optik, astronomi ve ışık gibi konularda da bilgi verildiğini öğrenmekteyiz.

eserleri; silindir ve küre üzerine, çemberin ölçülmesi, koniler ve yarım silindirler üzerine, helezonlar üzerine, düzlemlerin dengesi ve çekim merkezleri üzerine, parabol karesi alınması, yüzen cisimlerin üzerine, kum hesapları, metot, düzlem geometri önermeleri.