istanbul un işgali

nutuk’tan...

efendiler, istanbul’da 10’uncu tümen komutanı’ndan ankara’da 20’nci kolordu komutanlığı’na 9 mart 1920 tarih ve 456 sayılı şifre olarak 14 mart 1920 günü bir yazı geldi.

çözülmüşü şuydu:

mustafa kemal paşa hazretleri’ne özel:

ingilizler tarafından türk ocağı binasının işgali üzerine millî talim ve terbiye binasına taşınan ocağın, bu yeni taşındığı bina, dün öğle vakti ingilizler tarafından yeniden işgal edilmiştir, efendim. 9 mart 1920 (âdi).

efendiler, 1920 senesi martının 16’ncı günü öğleden önce, saat 10.00’da makine başında şöyle bir telgraf geldi :

istanbul, 16.3.1920

ankara’da mustafa kemal paşa hazretleri’ne

bu sabah, şehzadebaşı’ndaki muzıka karakolu’nu ingilizler basıp oradaki askerlerle çarpışarak, sonunda şimdi istanbul’u işgal altına alıyorlar. bilgilerinize arz olunur.

manastırlı
hamdi

ben bu telgrafın altına kurşun kalemle «ivedi olarak kolordulara benim imzamla m. kemal» işaretini koyduktan sonra, telgrafı verenden açıklama istemeye başladım. manastırlı hamdi efendi birbiri ardınca bilgi vermeye devam etti.

bizim en çok güvendiğimiz bir arkadaşımız var ki, yalnız o değil, herkes, yani gelenler söylüyor. şimdi de harbiye’nin işgalini haber aldık. hattâ, beyoğlu telgrafhanesinin önünde ingiliz askerlerinin bulunduğunu öğrendik, fakat telgrafhaneyi işgal edip etmeyecekleri bilinmiyor. bu sırada efendiler, harbiye telgrafhanesinden memur ali bilgi vermeye başladı:

sabahleyin ingilizler basarak altı kişiyi şehit ettiler. on beş kadar da yaralı var. şimdi ingiliz askerleri dolaşıyor. şimdi, işte, ingiliz askerleri nezaret’e giriyorlar. işte içeri giriyorlar. nizamiye kapısına. teli kes! ingilizler buradadır.

manastırlı hamdi efendi, bizi yeniden buldu.

paşa hazretleri,

harbiye telgrafhanesini de ingiliz askerleri, işgal edip teli kestikleri gibi bir yandan tophane’yi işgal ediyorlar, bir yandan da zırhlılardan asker çıkarılıyor. durum ağırlaşıyor efendim. sabahki çarpışmada 6 şehit 15 yaralımız var. paşa hazretleri, yüksek emirlerinizi bekliyorum.

16 mart 1920

hamdi

hamdi efendi devam etti:

sabahleyin bizim asker uykuda iken, ingiliz deniz askerleri karakola gelip giriyor. askerimiz uykudan şaşkınlık içinde kalkınca çarpışmaya başlanıyor. sonunda bizden 6 kişi şehit oluyor, 15 kişi yaralanıyor. bunun üzerine, zaten mel’unluklarını tasarlamışlar ki, hemen zırhlıları rıhtıma yanaştırıp bir yandan beyoğlu tarafını ve tophane’yi bir yandan da harbiye nezareti’ni işgal etmişlerdir. şimdi artık, ne tophane’yi ne de harbiye telgrafhanesini bulmak imkânı olmuyor. şimdi aldığım habere göre işgal derince’ye kadar yayılıyormuş, efendim.

işte beyoğlu telgrafhanesi de yok. orayı da işgal ettiler galiba, allah korusun, burayı işgal etmesinler. işte beyoğlu telgraf memurları, müdürleri geldiler. kovmuşlar.

«bir saate kadar burası da işgal olunacaktır. şimdi haber aldım, efendim.»

rahmetli hayati bey, benim ilk haber telgrafı üzerine yaptığım işarete uygun olarak, verilen bilgileri özetlemiş; rumeli ve anadolu’daki bütün komutanların adresine telgraf çektiriyordu. bir an önce istanbul üzerinden edirne’ye çektirilmesini söylemiştim (belge: 255).

hamdi efendi:

yüksek emirleriniz yerine getiriliyor. edirne’ye yazıyorum ve bütün merkezleri hazır ettirdik.

hamdi efendi’den:

«milletvekilleri ile ilgili bir haber aldınız mı? meclis telgrafhanesi cevap veriyor mu?» diye sordum.

hamdi efendi:

evet veriyor. 14’üncü kolordu komutanı hazır. paşa istiyordu, verelim mi?

efendiler, bundan sonra artık hamdi efendi’nin sözünü işitemedik. istanbul merkezinin de işgal edilmiş olduğuna hükmettik.

devamı için:

(bkz: manastırlı hamdi efendi)