dediklerim yapılmazsa görevden çekilirim

-harbiye nâzırı cemal paşa dediklerim yapılmazsa görevden çekilirim ve millet meclisi’nin açılması gerçekleşmeyecek bir hayal olur-

nutuk’tan...

cemal paşa, ocak ayı başlarında, o tarihte harbiye nezareti başyaveri bulunan salih bey’i 8’-inci kolordu komutanı salih paşa’dır-, kendisinin iki mektubu, bu mektuplara ekli olarak, itilâf devletleri olağanüstü temsilcilerinin 24 aralık 1919 tarihli ortak bir notası ve bu notaya hükûmetin verdiği cevap sureti ile birlikte ankara’ya gönderdi.

cemal paşa, bu mektuplarında da komuta değişikliği ve görevden alma düzenlemeleriyle ilgili prensibinden, komutanlığa atadığı
ahmet fevzi ve nurettin paşa’ların görevleri başına gitmelerini sağlama gereğinden söz ediyor ve özellikle: «ordunun önemli komuta mevkilerinde, son millî mücadele’ye açıkça katılmış olan kimselerin bizzat ve resmen bulunmaları, dışarıya ve özellikle yabancılara karşı, orduda siyasetin hâkim olduğu görünümünü verir ve bu da herhalde kötü etki yapar; nezaret doğrudan doğruya bu etkilerin fiilî baskısı ile karşı karşıyadır» diyordu.

görevinden çekileceğini yine tekrarlıyor ve bu defa, bu durumda artık millet meclisi’nin toplanmasının gerçekleşemeyecek bir hayal olacağını haber veriyordu (belge: 216).

efendiler, bu konu ile ilgili olarak verdiğim cevapları şöylece özetleyebilirim: «görüşlerimizde isabet bulunduğu yolundaki inancımızı tekrarlarız.

ferit paşa’nın kötü yönetiminin mirası olan aydın cephesinin ve bölgesinin ve oralardaki kuva-yı milliye’nin şimdiki ve gelecekteki durumunu, büyük bir ilgi ile dikkate alıyoruz. gelecek için ümit verici bir durumun yaratılmasını düşünüyoruz.

ali fuat paşa’nın devlet ve millet gözünde, her türlü eleştirinin dışında bulunduğu inancının korunması ana şarttır. millî mücadele sırasında her ne şekilde olursa olsun ileri atılmış olanların, görevlerinden uzaklaştırılmaları ve durumlarının değiştirilmesi, fedakârlıklarının suç sayıldığı şeklinde yorumlanır. bu durum, bizim sonuna kadar değişmeyecek olan görüşümüze göre, asla uygun sayılamaz.»

hükûmetçe söz konusu olan siyasî sakıncaları ortadan kaldırmak için yapılacak her şey yapılmıştır.

ahmet fevzi paşa, bizimle işbirliği yapabilme kabiliyetine sahip değildir. ahmet fevzi paşa’nın özel görevle gezip dolaşırken, gittiği yerlerde söylediği mantıksız sözleri bildirmiştik. bunu kendisinden beklemem diye buyurmuştunuz.

ahmet fevzi paşa’nın arkadaşlara yazdığı özel bir şifreli telgrafta: «ordu bugünkü anarşik durumunda kaldıkça memleket için felâket kaçınılmazdır» diyor. bu zat, ordunun millî teşkilâtı desteklemesini anarşi olarak kabul ediyor. oysa, bilmek gerekir ki, ordu millî teşkilât kadrosunun dışında değil, belki onun ruhunu ve temelini oluşturmaktadır.

ahmet fevzi paşa’nın, gönen’de ilk iş olarak yaptığı marifet, anzavur olayından dolayı bin güçlükle ele geçirilen haydutların serbest bırakılmasını istemek olmuştur.

bizimle görüşmeden tayin ettiğiniz iki zatın kabul edilemeyeceği yolundaki zarurî ve haklı düşüncelerimize karşı, ortaya bir haysiyet meselesi çıkarmayınız. bu, vatan ve millete bağlılıkla bağdaştırılamaz.

«görevden çekilirseniz, meclis-i meb’usan’ın toplanmasının gerçekleşemeyecek bir hayal olacağı, yolundaki kaydınızdan, sadrazam da dahil olduğu halde bütün kabinenin meşrutiyet idaresine karşı olduğu anlaşılmaktadır. pek önemli olan bu noktanın tam olarak açıklanması ve belirtilmesi rica olunur.» (belge: 217).

devamı için:

(bkz: ali rıza paşa kabinesine verilen ortak nota)