milletvekillerine verilen direktif

nutuk’tan...

efendiler, bu kararlar gereğince, milletvekillerini aydınlatmak için verdiğimiz bilgi ve direktifleri olduğu gibi bilginize sunacağım:

seçilen milletvekillerine verilen bilgi ve direktifler şunlardır:

madde 1 — istanbul’un, itilâf devletleri’nin ve özellikle ingiliz kara kuvvetlerinin işgali altında ve deniz kuvvetlerince kuşatılmış olduğu, güvenlik kuvvetlerinin de yabancılar elinde ve karmakarışık durumda bulunduğu bilinmektedir. bundan başka, rumların kendi aralarından istanbul milletvekili adıyla kırk kişi seçtikleri ve atina’dan gelmiş yunan lider ve komutanlarının yönetimi altında olmak üzere, gizli polis ve ihtilâlci örgütler kurarak, devletimize zamanı gelince isyan edecekleri anlaşılmıştır.

maalesef, hükûmetin istanbul’da serbest olmadığını itiraf etmek mecburiyeti vardır. işte bu sebeplerle, millî meclis’in toplanma yerini tartışmak gibi bir konu ortaya çıkmış bulunuyor.

millî meclis istanbul’da toplandığı takdirde, milletvekillerinin yapacakları vatan görevi dikkate alınırsa, tehlikeye uğramalarından cidden korkulur. gerçekten de itilâf devletleri’nin ateşkes anlaşması hükümlerini bozarak barış anlaşmasını beklemeye gerek duymadan, vatanımızın önemli bölgelerini işgal etmek ve hristiyan azınlıklara haklarımızı çiğneme fırsatını vermek suretiyle yapılan haksız muamelelerini eleştirip reddedecek, toprak bütünlüğümüzü ve bağımsızlığımızın dokunulmazlığını yılmadan isteyecek ve savunacak olan meclis-i meb’usan’ın dağıtılması ve üyelerinin tutuklanması veya sürgün edilmesi, uzak bir ihtimal değildir.

tıpkı kars’ta toplanan millî islâm şûrası’na ingilizlerin yaptıkları gibi. seçimlere katılmamış olan hristiyan azınlıkların, onlara uyan ingiliz muhipleri ve nigehban cemiyetleri’nin, bu konuda düşmanların gayelerine hizmet ederek her türlü kötülüğü yapabilecekleri de akla gelebilir.

bu bakımdan, millî meclis’in istanbul’da toplanması, meclis’ten beklenen ciddî ve tarihî görevin yerine getirilmesini imkânsız kılacağından ve millî meclis de devlet ve milletin bağımsızlığının temsilcisi olduğundan, ona vurulacak darbe ile bağımsızlığımızın da zedeleneceğini belirtmeye gerek yoktur.

kabine adına, amasya’da heyet-i temsiliye ile görüşmelerde bulunan bahriye nâzırı salih paşa hazretleri bile bu gerçekleri göz önünde tutarak millî meclis’in istanbul’un dışında güvenli bir yerde toplanması gereğine vicdanı ile de düşüncesi ile de kanaat getirmiş ve bu hususu uygun bulduğunu imzası ile doğrulamıştır.

millî meclis’in düşman baskısından uzakta ve tam bir güvenlik içinde bulunan bir yerde toplanması halinde, istanbul’da toplandığı takdirde akla gelebilecek bütün sakıncalar ortadan kalkmış olacağı gibi, hilâfet ve saltanatın tehlikede olduğunu dünya kamuoyuna ve özellikle islâm âlemine fiilen duyurmuş olacak, millî varlık ve bağımsızlığımızın aleyhinde alınması muhtemel bir karar karşısında vatana ve millete karşı olan görevlerini yerine getirebilecek ve itilâf devletleri karşısında,
meclis’in milletin kaderine tamamen hâkim bulunduğu daha açık bir şekilde ortaya konabilecektir. meclis’in istanbul dışında toplanması halinde akla gelebilecek olan sakıncalar aşağıdadır:

millet düşmanları, istanbul’un gözden çıkarıldığı yolunda zararlı bir propagandaya fırsat bulacaktır. hükûmet, istanbul’da olduğu gibi, meclis ile kolayca temas ve bağlantı kuramayacaktır.

meclis’in açılış töreni, zâtışâhâne’yi yolculuk külfeti ile karşı karşıya bırakmamak için, vekil tayin buyuracakları bir zat vasıtasıyla yapılabilecektir. işte bu sakıncalar dolayısıyla şimdiki hükûmet, millî meclis’in istanbul dışında açılmasını kabul etmemiştir. hükûmetin bu olumsuz kararı yüzünden söz konusu sakıncalara aşağıdaki sakıncalar da eklenmektedir:

millî meclis’in kanuna uygun olarak toplanması, meclis-i meb’usan ile âyân meclisi’nin aynı yerde ve aynı zamanda bulunmasına bağlı olduğundan, hükûmetin istanbul dışında, uygun göreceği bir yerde toplanmaya razı olması yüzünden, âyân
meclisi ve hükûmet, istanbul dışındaki toplantıya katılmayacak ve zâtışâhâne’ye usulüne uygun olarak meclisi açtırmayacaktır.
bu durum karşısında millî meclis’in istanbul dışında toplanmasına kanun bakımından imkân kalmadığı için, yukarıda arz edilen sıkıntılara rağmen, istanbul’da toplanması bir zaruret hükmüne girmiş bulunuyor.

sayın milletvekilleri istanbul’a gitmekten çekinerek, istanbul dışında kendiliklerinden toplandıkları takdirde, böyle bir toplanma elbette millî meclis’in herkesçe bilinen yasama gücünü temsil edemez. belki, milletin varlığını, gayelerini, bağımsızlığını temsil edecek, onun hakkında verilecek hükümleri eleştirecek ve yine millete dayanarak reddedebilecek bir millî kongre şeklinde olabilir.

bu takdirde, millî meclis de elbette istanbul’da toplanmamaya mahkûm olur. böyle bir davranışın, hükûmetin karşı çıkmasına, zorlayıcı tedbirler almasına ve sonunda millet ile istanbul hükûmeti arasındaki her türlü ilişkinin kesilmesine yol açacağı da düşünülebilir.

anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyeti, yukarıda dile getirilen bütün hususları gözden geçirip tartıştıktan sonra, millî meclis’in istanbul’da toplanma zaruretine karşı, durumu bütün milletvekillerine bildirerek, her birinin düşünce ve görüşlerini almayı görev saymıştır. bundan başka, sayın milletvekillerinin istanbul’da millî meclis’e girmeden önce, kolayca bir araya gelebilecekleri bazı yerlerde toplanıp aşağıdaki hususları görüşmeleri ve görüşme sonuçlarının birleştirilebilmesi için bunları hey’et-i temsiliye’ye bildirmeleri gerekli görülmüştür.

görüşülecek hususlar şunlardır :

a) meclis’in istanbul’da toplanması zaruretine karşı, istanbul ve istanbul dışında olmak üzere bütün yurtta alınması gerekli tedbirler, yapılması gerekli hazırlıklar;

b) meclis-i meb’usan’da vatanın bütünlüğünü, devlet ve milletin bağımsızlığını kurtarmaktan ibaret olan gayeyi korumak ve savunmak için birleşmiş azimli bir kadro kurma çarelerinin düşünülmesi;
milletvekillerinin yukarıdaki hususları görüşmek için toplanmaları uygun görülen yerler şunlardır:
trabzon, samsun, inebolu, eskişehir, bursa, bandırma, edirne.

madde 2 — birinci maddeyi, olduğu gibi bölgelerinizde bulunan milletvekillerine bildirerek, önce, en kısa zamanda onların şahsî görüşlerini almak ve bunları vakit kaybetmeden bir yandan hey’et-i temsiliye’ye bildirmek, bir yandan da bölgelerinizdeki merkez hey’etlerine ulaştırarak bu konuda faaliyet göstermelerini sağlamak.

ikinci olarak, bölgelerinizdeki milletvekillerinin birinci maddede gösterilen yerlerde huzur ve güven içinde toplanmalarını sağlayarak, görüşme sonuçlarının hey’et-i temsiliye’ye bildirilmesi için gereken tedbirlerin alınması istirham olunur.
sizlerin seçim bölgelerinden milletvekili olup da şimdi istanbul’da bulunanların, kendi seçim bölgelerindeki teşkilâtı tarafından, istanbul’a yakın toplanma yerlerinden birine davet ettirilmesi gerekir.

devamı için:

(bkz: ekim 1919 da önemli iç olaylar)