işgali suçlamayan bir siyaset

nutuk’tan...

efendiler, hatırlayacaksınız, ingilizler merzifon’u ve arkasından da samsun’u boşaltmışlardı.

bu münasebetle ve ferit paşa kabinesi’nin düşmesi üzerine, sivas halkı fener alayı düzenledi ve gösterilerde bulundu. birtakım nutuklar verildi. bu sırada halk da «kahrolsun işgal» diye bağırdı.

sivas’ta yayınlanan irade-i milliye gazetesi, bu olayı olduğu gibi yazdı. dahiliye nâzırı damat şerif paşa, bu gazetenin haberlerine dayanarak sivas iline yaptığı bir tebliğde «kahrolsun işgal» şeklindeki yazılar, hükûmetin bugünkü siyasetine uygun değildir, diyordu.

bu ne demektir, efendiler? hükûmet, işgali suç saymayan bir politika mı güdüyordu? yoksa, «kahrolsun işgal» dedikçe, memleketi daha çok işgale mi yol açılacaktı? işgal ve saldırı karşısında, milletin sessizlik ve sükûnet içinde kalması, işgalden tepkilenmiş görünmemesi mi akla ve politikaya uygundu?

böyle sakat ve hayvanca bir düşünce, çöküş ve yokoluş uçurumuna kadar tekmelenmiş bir devleti kurtarabilecek siyasete temel olabilir miydi?

işte bu münasebetle, 12 ekim 1919 tarihinde, harbiye nâzırı cemal paşa’ya yazdığım bir telgrafta: «vatanın bir kısmının boşaltıldığını gören milletin, bu şekilde, hattâ daha da belirgin bir şekilde, duygularını açığa vurmuş olmasını pek uygun ve yerinde gördüğümüzü» ve «milletin gerçek duygularına dayanarak hükûmetin bu haksız işgalleri siyasî bir dille ve resmen reddetmesini, bu güne kadar ateşkes anlaşması’na aykırı olarak yapılmış müdahaleleri protesto ederek, yapılanların düzeltilmesini isteyeceğini beklemekteyiz» dedikten sonra, «bu vesileyle, hükûmetin gütmekte olduğu politikada hey’et-i temsiliye’ce henüz bilinmeyen noktalar varsa, aydınlatılmasını» rica ettim (belge: 153).

temsilcimiz ve harbiye nâzırı cemal paşa’nın cevabı pek ilgi çekicidir (belge: 154). 18 ekim 1919 tarihli olan bu cevapta şu cümlelerin taşıdığı anlam dikkate değer: «millî dâva çerçevesi içinde işleri yürütme sorumluluğunu yüklenmiş olan istanbul hükûmeti, tutumunda ve işlerinde siyasî mecburiyetleri kollamak, yabancılara karşı daha konukseverce ve yumuşakça hareket etmek zorunda» dır.

devamı için:

(bkz: süngülerini milletin kalbine saplayan yabancılar)