sivas kongresi nin uğraştığı işler

nutuk’tan...

sivas kongresi’nin gündemini, erzurum kongresi’nin tüzük ve bildiri metinleri ile, bizden önce sivas’a gelmiş olan yirmi beş kadar üyenin hazırladığı bir muhtıra oluşturacaktı.

ilk açılış günü olan 4 eylül ile, beşinci, altıncı günler yani üç gün, ittihatçı olmadığımızı ispat için yemin etmek gerektiğinden, yemin formülü hazırlamakla, padişah’a sunulacak bir yazı (arîza) yazmakla, kongrenin açılışı dolayısıyla gelen telgraflara cevap vermekle ve özellikle, kongre siyasetle uğraşacak mı uğraşmayacak mı konusunun tartışması ile geçti. içinde bulunulan mücadele ve yapılan işler siyasetten başka bir şey değilken, bu son konuyu tartışmak, hayretle karşılanacak bir durum değil midir?

en sonunda, kongrenin dördüncü günü asıl maksada geldik ve aynı günde, erzurum kongresi tüzüğü’nün metnini görüşerek hemen bir sonuca bağladık. çünkü, erzurum kongresi’nin tüzüğü’nde yapılması gereken değişiklikleri zaten hazırlamış ve gereken kimseleri de aydınlatmış bulunuyorduk.

bununla birlikte, yapılan değişiklikler sonradan bazı itirazlara, anlaşmazlıklara, birçok yazışma ve tartışmalara yol açtığı için, değiştirilen noktaların önemli olanlarına işaret edeceğim:

1 — derneğin adı «şarkî anadolu müdafaa-i hukuk cemiyeti» idi. «anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyeti» oldu.

2 — «hey’et-i temsiliye, bütün doğu anadolu’yu temsil eder» yerine «hey’et-i temsiliye bütün vatanı temsil eder» dendi. mevcut üyelere altı kişi daha eklendi.

3 — «her türlü işgal ve müdahaleyi rumluk ve ermenilik kurma gayesine bağlı sayacağımızdan, topyekûn savunma ve direnme ilkesi kabul edilmiştir» yerine «her türlü işgal ve müdahalenin özellikle rumluk ve ermenilik kurma gayesine yönelmiş faaliyetin reddi konularında topyekûn savunma ve direnme ilkesi kabul edilmiştir» denildi.

bu iki cümlede anlam bakımından elbette büyük fark vardır. birincisinde itilâf devletlerine karşı düşmanca tavır alma ve direnmeden söz edilmiyor. ikincisinde bu husus açıklık kazanıyor.

4 — tüzüğün dördüncü maddesinde yer alan konu oldukça tartışmalı geçti. madde şuydu:

«osmanlı hükûmeti’nin yabancı devletlerin baskısı karşısında, buraları (yani doğu illerini) bırakmak ve ilgilenmemek zorunda kaldığı anlaşılırsa, alınacak idarî, siyasî, askerî tedbirlerin tayin ve tespiti» yani geçici bir idare kurma konusu.

sivas kongresi tüzüğü’nün bu maddesindeki «buraları yerine yurdumuzun herhangi bir parçasını bırakmak ve ilgilenmemek...» şeklinde daha geniş ve genel bir kayıt kondu.

devamı için:

(bkz: amerikan mandası için propagandalar)