mersinli cemal paşa nın istanbul a gitmesi

nutuk’tan...

gerçekten, konya’da bulunan 2’nci ordu müfettişi cemal paşa’nın on gün için izinli olarak istanbul’a gittiğini dört gün önce öğrenmiş ve hayret etmiştim.

cemal paşa ile, samsun’a çıktığım günden beri millî davayı gerçekleştirmek için işbirliği yapmak, askerî ve millî hazırlıklara girişmek ve teşkilât kurmak konularında haberleşmelerimiz vardı. kendisinden, ümit verici olumlu cevaplar almıştım.

benimle bu tarzda ilişki kurmuş olan bir komutanın, kendi kendine izin alıp istanbul’a gitmesi, akıllıca bir iş olmamak gerekirdi. bu sebeple, 5 temmuz 1919 tarihli şifre ile, konya’da 12’nci kolordu komutanı salâhattin bey’e şu iki maddeyi yazdım :

1 — cemal paşa’nın on gün için istanbul’a hareketinin gerçek sebebini açıkça ve çok acele olarak bildirmenizi;

2 — zâtıâlînizin hiçbir sebep ve suretle oradaki birliklerin başından ayrılmanız doğru değildir. bu konuda fuat paşa ile de haberleşerek en kötü ihtimale karşı tedbirler almanız gereklidir. her gün durumunuz hakkında kısa bilgiler vermenizi rica ederim.

aynı şifrenin suretini aynı tarihte ankara’da bulunan fuat paşa’ya da bildirdim.

salâhattin bey’in konya’dan 6/7 temmuz tarihinde, yani refik hâlit bey’in konya valisi cemal bey’le telgraf başında konuştuğu sırada, cevap olarak verdiği şifreli telgrafta «cemal paşa, istanbul’da bazı kimselerle temas etmek ve ailesiyle görüşmek üzere on gün için ve kendi isteği ile izinli olarak istanbul’a gitmiştir» denilmekte idi (belge: 30, 31, 32, 33).

cemal paşa gitti, fakat gelemedi.

kendisini çok zaman sonra ali rıza paşa kabinesinde harbiye nâzırı olarak göreceğiz.

devamı için:

(bkz: komutayı elden bırakmama emri)