ali kemal bey ve padişah

nutuk’tan...

bu şifreli genelgeden, benim ancak sivas’a vardığım 27 haziran 1919 tarihinde haberim oldu.

ali kemal bey, 23 haziran tarihinde bu genelgesi ile düşmanlara ve padişaha önemli bir görev yaptıktan sonra, 26 haziran 1919 tarihinde hükûmetten çekilmiştir. ali kemal bey’in sadrazamlığa verdiği resmî istifa yazısından başka, saraya da gidip padişaha kendi eliyle verdiği istifa yazısı suretleri ile sözlü mârûzâtını ve padişahın ona verdiği cevabı, çok sonra öğrendim.

ali kemal bey, istifa yazılarında, özellikle bunun padişaha ait olanında: «osmanlı topraklarının çeşitli yerlerinde başgösteren ayaklanma ve karışıklık belirtileri üzerine, ihtilâl ateşinin hemen çıktığı yerde, yayılmadan bastırılıp söndürülmesi ve yok edilmesi için tedbir almak, yalnız kendi makamını ilgilendirirken, padişahın gösterdiği yakın ilgi ve güveni çekemeyen bazı arkadaşlarının birçok yersiz sebepler ileri sürerek ihtilâlin daha da genişlemesine yol açtıklarından» söz ettikten sonra «resmî görevinden çekilmekle birlikte, özel olarak hizmet ve sadakata devam edeceğini» ekliyor ve sözlü olarak da «resmî görevinden ayrılmasını fırsat bilen hasımlarının hücumundan ben kulunuzu koruyunuz» istirhamında bulunuyor.

padişah, karşılık olarak «beni büsbütün yalnız bırakmayacağınıza güveniyorum. bağlılığınız, bana büyük ümit ve teselliler vermiştir. saray, her dakika size açıktır. refik bey’le işbirliğinden ayrılmayınız» iltifatında bulunuyorlar (belge : 28).

kendisine olan bağlılığından padişahın büyük ümit ve teselliye kapıldığı ali kemal’i nâzırlık makamında ve padişah huzurunda gördükten sonra, bir de asıl gerçek görevi başında görelim!

canınız sıkılmazsa, sait molla’nın rahip frew’a yazdığı mektuplardan birini gözden geçirelim:

«ali kemal bey’e, son felâketi üzerine üzüntünüzü bildirdiğinizi söyledim. bu zatı elde bulundurmak gerekir. bu fırsatı kaçırmayalım. bir hediye takdimi için en uygun zamandır.»

«ali kemal bey dün o zatla görüşmüş. basın işinde biraz ihtiyatlı olmak gerektiğini söylemiş. daha önce herhangi bir gidişten yana yöneltilmiş olan düşünce ve kalem erbabını bu defa öncekine aykırı bir gayeye yöneltmek bizde kolaylıkla mümkün olmaz. bütün devlet memurları, millî mücadele’yi şimdilik iyi görüyorlar demiş. ali kemal bey, talimatınıza harfi harfine uyacak, zeynelâbidin partisi’yle de işbirliği yapmaya çalışıyor. kısacası işler bulandırılacak.»

aynı mektubun altında bir de notu vardır. şimdi onu da okuyalım: «birkaç defadır söylemek istediğim halde unutuyorum. mustafa kemal paşa’ya ve taraftarlarına biraz kendilerini destekliyormuş gibi görünmeli ki, hiç bir şüpheye düşmeden buraya gelebilsin. bu işe fevkalâde önem veriniz. kendi gazetelerimizle onu destekleyemeyiz.»
bu belgeler hakkında sırası gelince daha çok bilgi veririm. şimdilik bu kadarı yeterlidir.

devamı için:

(bkz: ali galip bey sivas ta)