abdullah cevdet

1869 yılında arapkir’de doğdu. arapkirli tabur imamı hacı ömer efendi’nin oğludur. elazığ askeri ortaokulu’ndan ve kuleli askeri lisesinden mezun olduktan sonra, askeri tıbbiyeyi bitirdi (1888-1894). okul sıralarında edebiyata merak saran abdullah cevdet, abdülhak hamid’in isteğine uyarak şiirlerini kitap haline getirdi.


"hiç" (1890), "türbe-i masumiyet" (1890), "tulüat" (1891), "masumiyet" (1896), ilk mensur eseri "ramazan bahçeleri" (1891) ve ilk düşünce eserleri "dimağ" (1890), "fizyolacya-i tefekkür" (1892) hep bu dönemde yayımlandı.


"ömer cevdet" adıyla yayımladığı bu ilk eserlerinde özellikle namık kemal, recaizade mahmut ekrem, abdülhak hamid ve halit ziya’nın etkileri sezilir. 1894’ten sonra ittihatçı gençlerin, özellikle ittihat ve terakki kurucularından olan yakın arkadaşı ibrahim temo’nun etkisiyle, siyasi sorunlara eğildi. ittihatçıların faaliyetlerine katıldı. tehlikeli olmaya başladığı anlaşılınca, 1895’te tutuklanarak istanbul’dan uzaklaştırılmak amacıyla, trablusgarp merkez hastanesi’nin göz hekimliğine getirildi.


fakat cemiyet adına çalışmalarına orada da devam etti. fizan’a sürüleceğini anlayınca, önce tunus’a kaçtı, oradan fransa’ya geçti (1897). daha sonra da cenevre’ye yerleşerek, tunalı hilmi ve mehmet reşit’in orada kurdukları osmanlı itilaf fırkasına katıldı. ishak sukuti ile birlikte derneğin yayın organı olan osmanlı gazetesi’ni çıkardı. cenevre’de iken "fünun ve felsefe" (1897), "kahriyat" gibi şiir kitaplarını yayımladı.


weber’den "asırların panoraması"nı, gustave le bon’dan "asrımızın hususu felsefiyesi"ni ve hayyam’ın "rubaiyat"ını çevirdi. "mevlana’nın divanından seçmeler"i yayımladı. cumhuriyet devrinde de bu tür çalışmalarını sürdürdü. özellikle gustave le bon’un eserlerini dilimize aktardı; "dün ve yarın" (1921), "ilm-i ruh-i içtimai" (1924), "ameli ruhiyat" (1931). abdullah cevdet, ii. meşrutiyet’ten sonra gelişen batılılaşma akımının başlıca temsilcilerinden biriydi. abdullah cevdet 1932 yılında istanbul’da öldü.