aristo

’’poetika’’ adlı esriyle çağdaş politikanın, ’’ruh üzerine’’ adlı denemesiyle ise bugünkü psikolojinin temellerini atmış batı düşünce tarihini büyük ölçüde etkilemiş, bir çok kuramın babası, filozof, bilgi adamı.




aristotales, m.ö. 384 yılında ege denizinde bulunan stagira adasında doğdu.
aristo’nun büyük babası nicomachus, büyük iskender’in büyük babasının saray hekimiydi. sarayla olan bu yakın ilişki, aristo’nun yaşamını büyük ölçüde etkilemiştir.

aristo eğitimine eflatun’un akademisinde başladı. eflatun’un en gözde öğrencisiydi. akademiyi bitirdiğinde yakın arkadaşı hermias’ın kız kardeşiyle evlendi ve bir oğlu oldu. hermias, persler tarafından çarmıha gerilerek öldürülünce, aristo dostunun anısına bir kaside yazdı.

aristo, büyük iskender’in öğretmenliğine atandığında, mitylene’de deniz hayvanları ve diğer konular üzerinde araştırmalar yapıyordu.

iskender’in yanı sıra bir çok soylu ailenin çocuğuna da ders veren aristo, mieza’da ’orman perilerinin korusu’ adında bir okul kurdu.

aristo ve iskender’in bir araya gelmeleri, tarihteki en önemli birlikteliklerden biridir. ’’biri dünyayı elinde tutacak güç ve iradeye, diğeri ise dünyayı keşfedecek ve insan düşüncesinde yeni bir dünya yaratacak dehaya sahipti.’’

büyük saygı duyulan aristo’ya, kral flip de hürmet etti ve oğlunun eğitmeninin doğduğu, kısa bir süre önce savaşta yıkılan stagira şehrini yeniden kurdu.

iskender’in aristo’ya olan sevgisi ve hayranlığı öğrenciliğinden sonra da devam etti. ’’ babama hayatımı borçluyum, aristo’ya ise değerli bir hayat sürme bilgisini’’ diyerek ona olan sevgisini dile getiren iskender, adamlarını onun emrine vererek dilediği gibi araştırma yapmasına olanak sağlamıştı. hatta, aristo’nun elde etmeye gücünün yetmeyeceği bir çok değerli el yazmasını ona sağlamıştı.

iskender asya fethine çıktığı sırada, o çağda dünyanın kültür merkezi olan atina’ya dönen aristo, lyceum adı verilen bir okul açtı. çağın en büyük bilgesi olarak ün salmış olan aristo’ya dünyanın dört bir yanından öğrenciler akın etmeye başladı.

biyoloji, aristo’nun çıkış noktasıydı. felsefesi de bu nedenle gerçeklere ve bilime bağlı kaldı. öğrencilerine, doğa içinde gezintilere çıkarak ders verir, doğadaki canlılar üzerinde geniş araştırmalar yapardı.

iskender’in babil’de ölümü üzerine, koruma kalkanı üzerinden kalkan aristo’yu dinden uzak olmakla suçladılar. sokrates’in sonuna uğramamak için atina’dan ayrılıp chalcis adasına sığındı ve kısa bir süre sonra m.ö. 322’de burada öldü.

aristo’nun felsefesi, thomas aquinas, dante, spencer ve goethe gibi bir çok büyük insanı etkilemiştir.

aristo, ortaçağ’ın düşünce temeli olan skolastik sistemin kurucusu olmuş ve hristiyanlığı olduğu kadar, farabi, ibni sina, ibni rüşd gibi büyük islam düşünürlerini de derinden etkilenmiştir.

birçok farklı alanda eser veren aristo’nun, insanlığın düşünce tarihinde, ışık tutmadığı hiç bir alan yoktur.

temel eserleri

mantık üzerine

organon (mantık üzerine bütün yazdıkları):

kategoriler (categoriae)

yorum üzerine (de interpretatione)

prior analitik (analytica priora)

posterior analitik (analytica posteriora)

bilimsel eserleri

fizik (physica)

ruh üzerine (de anima)

hayvanların tarihi (historia animalium)

evrim skalası,evrim basamakları,doğa cetveli (scala naturae)

hayvanların kısımları (de partibus animalium)

hayvanların gelişimi (de incessu animalium)

küçük doğal şeyler (parva naturalia)

hayvanların hareketi (de motu animalium)

hayvanların oluşumu (de generatione animalium)

mekanik (mechanica)

gökyüzü üzerine (mereorologia)

metafizik

metafizik (or metaphysica)

etik üzerine

nicomakos’a etik (ethica nicomachea)

eudemos’a etik (ethica eudemia)

politika (politica)

estetik

retorik (ars rhetorica)

poetika (ars poetica)