(bkz: nero burning rom)
nero
italyanca’da siyah.
roma’yi yakip daha sonra yuksek bir yerden turku cigirarak izleyen pyromaniac roma imparatoru.karilarina sahip olmak icin insanlar olduren deli manyak.
augustus ile baslayan roma imparatorluk tarihi i.s. 54 yilinin 13 ekiminde henuz yeni toga virilis giymis 17 yasinda bir gencin imperator olusuna tanik oldu. bu genc iulius - claudius soyundan gelen imparatorlarin sonuncusu, nero idi. nero imparator olmasini annesi agrippina’ya borcluydu. claudius’un ucuncu esi ve ayni zamanda yegeni olan agrippina augusta, domitius ile yaptigi evlilikten olma oglu nero’nun yukselmesi icin elinden geleni yapti. claudius tarafindan evlat edinilmis olan nero’nun imparatorlugun ilk bes yilinda devlet isleri, kendisi henuz cocuk denecek yasta oldugu icin, agrippina, filozof seneca ve burrus tarafindan yonetiliyordu. i.s. 55 yili agrippina ile seneca ve burrus arasindaki cikar catismalarina tanik oldu. oldukca cekismeli ve hos olmayan olaylar sonucunda agrippina devlet islerinden uzaklastirildi: yonetim seneca ve burrus’un eline kaldi.
yonetim isleriyle hemen hemen hic ilgilenmeyip kendini at yarislarina, siir ve muzige veren nero sonrada imparator olacak olan otho’nun esi poppaea’ya olan aski ugruna i.s. 59 yilinda annesini oldurttu. agrippina yasadikca nero ile evlenemeyecegini bilen poppaea annesini oldurtmesi hususunda nero’ya baski yapmisti. ardindan, esi octavia’nin (imp. claudius ’un kizi) surgune gonderilmesi ve orada oldurulmesi, devlet dairelerinde calisan pek cok azatlinin gorevlerinden alinip bunlarin yerine, daha uysal olanlarin getirilmesi, nero’ya karsi cikan filozoflarin ve senatorlerin oldurtulmesi turunden olaylar sekiz yil surecek ve roma icin basibos, gelisi guzel, karisikliklarla dolu, sorumsuz bir yonetimden, cilginca egsencelerden, akil almaz savurganliklardan ibaret bir yasantinin baslangicini olusturdu.
yonetimde etkili olduklari yillarda seneca ve burrus ekonomik yasami iyilestirmeye calismislar, bunun icin de tarimi gelistirmek ve vergi sisteminde degisiklik yapmak yoluna gitmislerdi. ahlaksiz ve sapik davranislari sebebiyle princepsligi tiranliga donusturmus olan nero yitirdigi sayginligi, sinirsiz ve cilginca harcamalarla kazanmaya calisiyordu. sonuc olarak maliye ve ekonomik yasam felce ugradi. ustelik bir ara askerlerin ucretleri odenemez duruma gelindi. yonetimin iyi gittigi seneca ve burrus zamaninda askeri alanda da bir takim basarilar elde edilmisti. armenia’ya saldiran parthlar puskurtulmus, iberia (bugunku gurcistan) ve oteki kafkasya kiyilari roma egemenligine girmisti. i.s. 63’ te pontus (kuzey anadolu), roma eyaleti olmus, i.s. 60 yilinda karadeniz’in butun kiyilari roma’ya baglanarak bu deniz neredeyse bir ic deniz durumuna getirilmisti.
yonetimdeki ve ekonomideki bozulmanin etkileri baskentte oldugu gibi, eyaletlerde de kendini gosterdi. britannia eyaletindeki ayaklanmalar i.s. 58 ’de, buraya gelen suetonius paulinus tarafindan duzenlenen askeri harekatlarla bastirildi. bu harekatlar britannialilar icin oldugu kadar romalilar icin de buyuk hasara neden oldu. germania’da frisii kavminin ve angrivarii kavminin ayaklanmalari da i.s. 57-58 yillarinda geri puskurtuldu. i.s. 44 yilinda claudius tarafindan eyalet yapilmis olan judaea’da (bugunku israil) i.s. 48 yilinda baslayan karisikliklar i.s. 66 yilina gelindiginde, doruga ulasmisti. butun bu eyaletlerdeki ayaklanmalarin ortak nedeni buralarda gorev alan romali memurlarin uyguladiklari baski ve siddet politikasiydi.
circus maximus’ta gece yarisi cikan yangin kentin yarisindan cogunu yok etti. nero’nun yangini duyunca, antium’dan roma’ya gelip sarkici giysileri icinde, maecenas’in evinin kulesine cikarak kendi ezgisi olan "troia nin yagmasi" ni soyledigi rivayet edilir. yeni bir kent kurmak amaciyla roma’yi nero’nun yaktigi soylenirse de bu kesin degildir. cunku yangin sirasinda bircok onemli yapinin kurtarilmasi icin, yangindan sonra da kentin yeniden kurulmasi icin caba gostermis, kenti guzellestirmek icin yunanistan’a bir gezi duzenleyip buradan sanat eserleri getirmisti. kendisi icin de bir domus aurea (altin ev) yaptirmisti. roma yangini konusunda kendisine yoneltilen suclamalardan kurtulmak icin, yangin nedeniyle evsiz barksiz kalanlarin resmi yapilarda barinmalarina, campus martius’ ta cadirlar kurulmasina izin vermisti, ayrica da yiyecek fiyatlarini dusurmustu. yanginin, o zamanlar sevilmeyen ve bir yanginla yakinda dunyanin sonunun gelecegi inancinda olan hristiyanlar tarafindan cikarilmis oldugunu ileri suren nero, onlari iskence ile oldurtuyor ve bu iskence gosterilerini de eglenceli gosteriler olarak amphitheatrum ’da sergiliyordu.
senatonun pekcok haklarinin elinden alinisina ve nero’nun cilginliklarina roma yangini ve bu yangindan sorumlu tutulan hristiyanlara yapilan iskenceler de eklenince, imparatora duyulan nefret daha da artti. i.s. 65 yilinda kendisine bir suikast planlanmisti. plani bilen bir azatli kole tarafindan nero’ya haber gonderilmesi uzerine, basarili olunamadi. suikaste ismi karisanlar arasinda c. calpurnius piso, faenius rufus, seneca, plautus lateranus ve sair lucanus da vardi. bu basarisiz suikast girisimi piso, lateranus ve lucanus’un oldurulmesine, seneca’nin intihar etmesine, petronius’un intihara zorlanmasina ve atli sinifindan bircok kisinin ve senatorlardan pek cogunun surgune gonderilmesine neden oldu. i.s. 66 ’da bir suikast girisiminde daha bulunuldu, ama bunun ayrintilari bilinmemektedir.
nero i.s. 66 yilinda oldukca kalabalik bir refakatci grubuyla yunanistan’a gitti. roma’yi, azatli kolelerinden helius’a birakti. yunanistan’da pek cok yer dolasti. korkyra’da halkin karsisinda sarki soyledi. aktium ve isthmos’ta duzenlenen oyunlara katildi. i.s. 68 yilinda kitlik nedeniyle roma’da tedirginligin bas gostermesi uzerine geri dondu. ancak roma’da huzursuz oldugu icin, neapolis’ te (bugunku napoli) oturmaya karar verdi. ote yandan eyaletler nero’nun acimasizligina karsi birbiri ardindan ayaklanmaya basladilar. once gallia lugdunensis (bugunku portekiz ve bati ispanya) valisi otho ve baetica quaestor’ u caecina izledi. nero durumun ne denli tehlikeli oldugunu kavrayinca kacmayi denedi. azatli kolelerinden phaon’un roma’dan biraz uzaktaki evine gizlendi; daha uzaga kacamadi. burada iken, kendisinin senato tarafindan vatan haini ilan edildigini ogrenince intihar etti. iulius - claudius soyunun son kisisi olan bu sanat ve edebiyat duskunu cilgin imparator’un olurken son sozu "qualis artifex pereo" (benimle beraber ne buyuk bir sanatci oluyor) oldu. nero donemini bu donemi tanimlayan, tacitus’tan bir cumleyle noktaliyoruz : "... (agricola vi.) nero’nun yonetimi altindaki zamani biliyordu, bu zamanda tembellik bilgelik yerine geciyordu."
augustus ile baslayan roma imparatorluk tarihi i.s. 54 yilinin 13 ekiminde henuz yeni toga virilis giymis 17 yasinda bir gencin imperator olusuna tanik oldu. bu genc iulius - claudius soyundan gelen imparatorlarin sonuncusu, nero idi. nero imparator olmasini annesi agrippina’ya borcluydu. claudius’un ucuncu esi ve ayni zamanda yegeni olan agrippina augusta, domitius ile yaptigi evlilikten olma oglu nero’nun yukselmesi icin elinden geleni yapti. claudius tarafindan evlat edinilmis olan nero’nun imparatorlugun ilk bes yilinda devlet isleri, kendisi henuz cocuk denecek yasta oldugu icin, agrippina, filozof seneca ve burrus tarafindan yonetiliyordu. i.s. 55 yili agrippina ile seneca ve burrus arasindaki cikar catismalarina tanik oldu. oldukca cekismeli ve hos olmayan olaylar sonucunda agrippina devlet islerinden uzaklastirildi: yonetim seneca ve burrus’un eline kaldi.
yonetim isleriyle hemen hemen hic ilgilenmeyip kendini at yarislarina, siir ve muzige veren nero sonrada imparator olacak olan otho’nun esi poppaea’ya olan aski ugruna i.s. 59 yilinda annesini oldurttu. agrippina yasadikca nero ile evlenemeyecegini bilen poppaea annesini oldurtmesi hususunda nero’ya baski yapmisti. ardindan, esi octavia’nin (imp. claudius ’un kizi) surgune gonderilmesi ve orada oldurulmesi, devlet dairelerinde calisan pek cok azatlinin gorevlerinden alinip bunlarin yerine, daha uysal olanlarin getirilmesi, nero’ya karsi cikan filozoflarin ve senatorlerin oldurtulmesi turunden olaylar sekiz yil surecek ve roma icin basibos, gelisi guzel, karisikliklarla dolu, sorumsuz bir yonetimden, cilginca egsencelerden, akil almaz savurganliklardan ibaret bir yasantinin baslangicini olusturdu.
yonetimde etkili olduklari yillarda seneca ve burrus ekonomik yasami iyilestirmeye calismislar, bunun icin de tarimi gelistirmek ve vergi sisteminde degisiklik yapmak yoluna gitmislerdi. ahlaksiz ve sapik davranislari sebebiyle princepsligi tiranliga donusturmus olan nero yitirdigi sayginligi, sinirsiz ve cilginca harcamalarla kazanmaya calisiyordu. sonuc olarak maliye ve ekonomik yasam felce ugradi. ustelik bir ara askerlerin ucretleri odenemez duruma gelindi. yonetimin iyi gittigi seneca ve burrus zamaninda askeri alanda da bir takim basarilar elde edilmisti. armenia’ya saldiran parthlar puskurtulmus, iberia (bugunku gurcistan) ve oteki kafkasya kiyilari roma egemenligine girmisti. i.s. 63’ te pontus (kuzey anadolu), roma eyaleti olmus, i.s. 60 yilinda karadeniz’in butun kiyilari roma’ya baglanarak bu deniz neredeyse bir ic deniz durumuna getirilmisti.
yonetimdeki ve ekonomideki bozulmanin etkileri baskentte oldugu gibi, eyaletlerde de kendini gosterdi. britannia eyaletindeki ayaklanmalar i.s. 58 ’de, buraya gelen suetonius paulinus tarafindan duzenlenen askeri harekatlarla bastirildi. bu harekatlar britannialilar icin oldugu kadar romalilar icin de buyuk hasara neden oldu. germania’da frisii kavminin ve angrivarii kavminin ayaklanmalari da i.s. 57-58 yillarinda geri puskurtuldu. i.s. 44 yilinda claudius tarafindan eyalet yapilmis olan judaea’da (bugunku israil) i.s. 48 yilinda baslayan karisikliklar i.s. 66 yilina gelindiginde, doruga ulasmisti. butun bu eyaletlerdeki ayaklanmalarin ortak nedeni buralarda gorev alan romali memurlarin uyguladiklari baski ve siddet politikasiydi.
circus maximus’ta gece yarisi cikan yangin kentin yarisindan cogunu yok etti. nero’nun yangini duyunca, antium’dan roma’ya gelip sarkici giysileri icinde, maecenas’in evinin kulesine cikarak kendi ezgisi olan "troia nin yagmasi" ni soyledigi rivayet edilir. yeni bir kent kurmak amaciyla roma’yi nero’nun yaktigi soylenirse de bu kesin degildir. cunku yangin sirasinda bircok onemli yapinin kurtarilmasi icin, yangindan sonra da kentin yeniden kurulmasi icin caba gostermis, kenti guzellestirmek icin yunanistan’a bir gezi duzenleyip buradan sanat eserleri getirmisti. kendisi icin de bir domus aurea (altin ev) yaptirmisti. roma yangini konusunda kendisine yoneltilen suclamalardan kurtulmak icin, yangin nedeniyle evsiz barksiz kalanlarin resmi yapilarda barinmalarina, campus martius’ ta cadirlar kurulmasina izin vermisti, ayrica da yiyecek fiyatlarini dusurmustu. yanginin, o zamanlar sevilmeyen ve bir yanginla yakinda dunyanin sonunun gelecegi inancinda olan hristiyanlar tarafindan cikarilmis oldugunu ileri suren nero, onlari iskence ile oldurtuyor ve bu iskence gosterilerini de eglenceli gosteriler olarak amphitheatrum ’da sergiliyordu.
senatonun pekcok haklarinin elinden alinisina ve nero’nun cilginliklarina roma yangini ve bu yangindan sorumlu tutulan hristiyanlara yapilan iskenceler de eklenince, imparatora duyulan nefret daha da artti. i.s. 65 yilinda kendisine bir suikast planlanmisti. plani bilen bir azatli kole tarafindan nero’ya haber gonderilmesi uzerine, basarili olunamadi. suikaste ismi karisanlar arasinda c. calpurnius piso, faenius rufus, seneca, plautus lateranus ve sair lucanus da vardi. bu basarisiz suikast girisimi piso, lateranus ve lucanus’un oldurulmesine, seneca’nin intihar etmesine, petronius’un intihara zorlanmasina ve atli sinifindan bircok kisinin ve senatorlardan pek cogunun surgune gonderilmesine neden oldu. i.s. 66 ’da bir suikast girisiminde daha bulunuldu, ama bunun ayrintilari bilinmemektedir.
nero i.s. 66 yilinda oldukca kalabalik bir refakatci grubuyla yunanistan’a gitti. roma’yi, azatli kolelerinden helius’a birakti. yunanistan’da pek cok yer dolasti. korkyra’da halkin karsisinda sarki soyledi. aktium ve isthmos’ta duzenlenen oyunlara katildi. i.s. 68 yilinda kitlik nedeniyle roma’da tedirginligin bas gostermesi uzerine geri dondu. ancak roma’da huzursuz oldugu icin, neapolis’ te (bugunku napoli) oturmaya karar verdi. ote yandan eyaletler nero’nun acimasizligina karsi birbiri ardindan ayaklanmaya basladilar. once gallia lugdunensis (bugunku portekiz ve bati ispanya) valisi otho ve baetica quaestor’ u caecina izledi. nero durumun ne denli tehlikeli oldugunu kavrayinca kacmayi denedi. azatli kolelerinden phaon’un roma’dan biraz uzaktaki evine gizlendi; daha uzaga kacamadi. burada iken, kendisinin senato tarafindan vatan haini ilan edildigini ogrenince intihar etti. iulius - claudius soyunun son kisisi olan bu sanat ve edebiyat duskunu cilgin imparator’un olurken son sozu "qualis artifex pereo" (benimle beraber ne buyuk bir sanatci oluyor) oldu. nero donemini bu donemi tanimlayan, tacitus’tan bir cumleyle noktaliyoruz : "... (agricola vi.) nero’nun yonetimi altindaki zamani biliyordu, bu zamanda tembellik bilgelik yerine geciyordu."
roma’yi yakarak nero burning rom’a esin kaynagi olan roma imparatoru.
(bkz: quo vadis)
dilimizde adı ’neron’ olarak geçen roma imparatoru.
once annesi ile yatti sonra oldurdu.
"o heart, lose not thy nature, let not ever
the soul of nero enter this firm bosom."
(hamlet)
"o heart, lose not thy nature, let not ever
the soul of nero enter this firm bosom."
(hamlet)
(bkz: poppea sabina )
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?