dunya uzerinde en cok darbe girisimine maruz kalmis ulkedir. ayrica che bu ulkenin daginda yakalanmistir amerikali askerlerce.
bolivya
dunya tarihinde en fazla askeri darbenin yapildigi ulke.
yerli kökenli ve eski koka üreticisi evo moralesin devlet başkanı olduğu ülke.
2 tane baskenti vardir, la paz ve sucre.
adini simon bolivardan alan ulke.
ernesto che guevaranın devrim hazırlığındayken yakalanıp öldürüldüğü ülke.
sarı yeşil kırmızı renkli bayrağa sahip güney amerikanın en fakir ülkelerinden biri.
la paz yönetim kenti sucre de anayasal başkentidir.
chein yakalanıp öldürüldüğü ülkedir.
coğrafi verileri
konum: güney amerika’nın orta kesiminde yer almakta olup, kuzey ve doğuda brezilya, güneydoğuda paraguay, güneyde arjantin, güneybatıda şili ve batıda peru ile çevrilidir.
coğrafi konumu: 17 00 güney enlemi, 65 00 batı boylamı
harita konumu: güney amerika
yüzölçümü: toplam: 1,098,580 km²
kara: 1,084,390 km²
su: 14,190 km²
sınırları: toplam: 6,743 km
sınır komşuları: arjantin 832 km, brezilya 3,400 km, şili 861 km, paraguay 750 km, peru 900 km
sahil şeridi: 0 km (kara ile çevrili)
denizleri: yok (kara ile çevrili)
iklimi: deniz seviyesine göre çeşitlilik göstermektedir. nemli ve soğuk tropikal iklimden, soğuk kutup iklimine kadar bir çok iklimin özelliklerini taşır.
arazi yapısı: engebeli andlar, dağlık altiplano yaylası, tepelikler, amazon havzasında düz ovalıkları ile bolivya 3 esas bölgeye ayrılır. kuzeyde ve doğuda oriente, kuzeybatıda lianos, güneydoğuda bolivya chaco bölgeleri yer almaktadır.
deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: rio paraguay 90 m
en yüksek noktası: nevado sajama 6,542 m
doğal kaynakları: kalay, doğal gaz, petrol, çinko, tungsten, antimon, gümüş, demir, kurşun, altın, kereste, hidro güç
arazi kullanımı: tarıma elverişli: %2
otlaklar: %24
ormanlık arazi: %53
diğer: %21 (1993 verileri)
sulanan arazi: 1,750 km² (1993 verileri)
doğal afetler: kuzeydoğuda su baskınları (mart - nisan)
coğrafi not: kara ile çevrili
nüfus bilgileri
nüfus: 8,300,463 (temmuz 2001 verileri)
yaş yapısı: 0-14 yaş: %38.46 (erkek 1,626,698; kadın 1,565,748)
15-64 yaş: %57.07 (erkek 2,315,098; kadın 2,421,987)
65 yaş ve üzeri: %4.47 (erkek 166,986; kadın 203,946) (2001 verileri)
nüfus artış oranı: %1.76 (2001 verileri)
mülteci oranı: -1.45 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.05 erkek/kadın
15 yaş altı: 1.04 erkek/kadın
15-64 yaş: 0.96 erkek/kadın
65 yaş ve üzeri: 0.82 erkek/kadın
toplam nüfusta: 0.98 erkek/kadın (2001 verileri)
bebek ölüm oranı: 58.98 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 64.06 yıl
erkek: 61.53 yıl
kadın: 66.72 yıl (2001 verileri)
ortalama çocuk sayısı: 3.51 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
hiv/aids - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.1 (1999 verileri)
hiv/aids - hastalıkları taşıyan insan sayısı: 4,200 (1999 verileri)
hiv/aids - ölümleri: 380 (1999 verileri)
ulus: bolivyalı
nüfusun etnik dağılımı: quechua %30, aymara %25, melez %30, beyaz ırk %15
dinler: roma katolikleri %95, protestanlar (evangelist methodistler)
diller: ispanyolca (resmi), quechua (resmi), aymara (resmi)
okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler
toplam nüfus: %83.1
erkek: %90.5
kadın: %76 (1995 verileri)
yönetimi
ülke adı: resmi tam adı: bolivya cumhuriyeti
kısa şekli : bolivya
yerel tam adı: republica de bolivya
yerel kısa şekli: bolivya
ingilizce: bolivia
yönetim biçimi: başkanlık tipi cumhuriyet
başkent: la paz (devletin bulunduğu şehir); sucre (legal başkent ve adliyenin bulunduğu şehir)
idari bölmeler: 9 bölüm; chuquisaca, cochabamba, beni, la paz, oruro, pando, potosi, santa cruz, tarija
bağımsızlık günü: 6 ağustos 1825 (ispanya’dan ayrıldı)
milli bayram: bağımsızlık günü, 6 ağustos (1825)
anayasa: 2 şubat 1967; ağustos 1994 tarihinde yeniden gözden geçirilmiştir.
hukuk sistemi: ispanyol hukuku temel alınmıştır.
üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: can, ccc (gümrük işbirliği konseyi), eclac (birleşmiş milletler latin amerika ve karayipler komisyonu), fao (tarım ve gıda örgütü), g-11, g-77, iadb (amerika bölgesi kalkınma bankası), iaea (uluslararası atom enerjisi ajansı), ibrd (uluslararası imar ve kalkınma bankası), icao (uluslararası sivil havacılık örgütü), icrm (uluslararası kızılhaç ve kızılay hareketi), ida (uluslararası kalkınma birliği), ifad (uluslararası tarımsal kalkınma fonu), ifc (uluslararası finansman kurumu), ifrcs (uluslararası kızılhaç ve kızılay toplulukları federasyonu), ilo (uluslarası çalışma örgütü), imf (uluslararası para fonu), imo (uluslararası denizcilik örgütü), intelsat (uluslararası telekomünikasyon ve uydu örgütü), interpol (uluslararası polis teşkilatı), ioc (uluslararası olimpiyat komitesi), iom (uluslararası göçmen teşkilatı), itu (uluslararası telekomünikasyon birliği), laes, laia (latin amerika entegrasyon birliği), mercosur (güney amerika ülkeleri ortak pazarı), monuc (bm kongo operasyonu), nam, oas (amerika devletleri teşkilatı), opanal, opcw (kimyasal silahları yasaklama organizasyonu), pca (daimi hakemlik mahkemesi), rg, un (birleşmiş milletler), unctad (birleşmiş milletler ticaret ve kalkınma konferansı), unesco (eğitim-bilim ve kültür örgütü), unido (endüstriyel kalkınma örgütü), unmik (bm kosova geçici yönetimi), untaet (bm doğu timor geçiş yönetimi), upu (dünya posta birliği), wcl (dünya emek konfederasyonu), wftu (dünya işçi sendikaları federasyonu), who (dünya sağlık örgütü), wipo (dünya fikri mülkiyet teşkilatı), wmo (dünya meteoroloji örgütü), wtoo (dünya turizm örgütü), wtro (dünya ticaret örgütü)
ekonomik göstergeler
ekonomiye genel bakış: 1940`lara değin yalnızca ihracata yönelik madenciliğe dayalı ve dışa kapalı bir ekonomisi olan bolivya, bugün ticaret, finans, madencilik ve sanayi temelinde gelişen karma bir ekonomiye sahiptir. güney amerika`nın en yoksul ülkelerinden biri olan bolivya`da, devlet gelirleri ile yabancı yatırımların çok az oluşu ve yönetimde bir türlü istikrar sağlanamaması yüzünden, ekonomik durum iyileştirilememiştir. cumhurbaşkanı sanchez de lozada (1993-97), piyasa ekonomi reformlarını ilerletmiştir. lozada`nın başarısı, meksika ve mercosur (güney amerika ülkeleri ortak pazarı) ile serbest ticaret antlaşması ve ülke havayolları, telefon kurumu, demiryolları, elektrik santrali ve petrol sanayini özelleştirmeyi kapsamaktadır. hugo banzer suarez ise ülkenin yatırım koşullarını değiştirmek için süregelen ahlak bozukluğuna karşı kampanya başlatmıştır. 1999`da brezilya ile arasına döşenen 2 milyar $ lık doğal gaz boru hattının tamamlanmasıyla, bolivya bölgenin enerji faaliyet merkezi haline gelmeyi ummaktadır.
gsyih: satınalma gücü paritesi - $20.9 milyar (2000 verileri)
gsyih - reel büyüme: %2.5 (2000 verileri)
gsyih - sektörlere göre: tarım: %16
endüstri: %31
hizmet: %53 (1999 verileri)
enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %4.4 (2000 verileri)
iş gücü: 2.5 milyon
işsizlik oranı: %11.4 (1997)
bütçe: gelirler: 2.7 milyar $; giderler: 2.7 milyar $ (1998)
endüstri: madencilik, arıtım, petrol, yiyecek ve içecek, tütün, el sanatları, giysi
endüstrinin büyüme oranı: %4 (1995 verileri)
elektrik üretimi: 3.625 milyar kwh (1999)
elektrik üretimi için kaynaklar: fosil yakıtlar: %56.61
hidro: %41.6
nükleer: %0
diğer: %1.79 (1999)
elektrik tüketimi: 3.377 milyar kwh (1999)
elektrik ihracatı: 4 milyon kwh (1999)
elektrik ithalatı: 10 milyon kwh (1999)
tarım ürünleri: soya fasulyesi, kahve, pamuk, mısır, şekerkamışı, pirinç, patates, kereste
ihracat: 1.26 milyar $ (2000 verileri)
ihracat ürünleri: soya fasulyesi, baklagiller, doğal gaz, çinko, altın, ormancılık ürünleri
ihracat ortakları: ingiltere %16, abd %12, peru %11, arjantin %10, kolombiya %7 (1998)
ithalat: 1.86 milyar $ (2000 verileri)
ithalat ürünleri: yatırım malları, ham maddeler ve endüstri malları, kimyasal maddeler, petrol, gıda
ithalat ortakları: abd %32, japonya %24, brezilya %12, arjantin %12, şili %7, peru %4, almanya %3, diğer %6 (1998)
dış borç tutarı: 6.6 milyar $ (2000)
para birimi: bolivya pesosu (bob)
para birimi kodu: bob
mali yıl: takvim yılı
iletişim bilgileri
kullanılan telefon hatları: 327,600 (1996)
telefon kodu: 591
radyo yayın istasyonları: am 171, fm 73, kısa dalga 77 (1999)
radyolar: 5.25 milyon (1997)
televizyon yayını yapan istasyonlar: 48 (1997)
televizyonlar: 900,000 (1997)
internet kısaltması: .bo
internet servis sağlayıcıları: 9 (2000)
internet kullanıcıları: 35,000 (2000)
ulaşım ve taşımacılık
demiryolları: toplam: 3,691 km
karayolları: toplam: 49,400 km
asfalt: 2,500 km
asfalt olmayan: 46,900 km (1996)
deniz yolları: 10,000 km
boru hatları: ham petrol 1,800 km; petrol ürünleri 580 km; doğal gaz 1,495 km
limanları: yok
hava alanları: 1,093 (2000 verileri)
konum: güney amerika’nın orta kesiminde yer almakta olup, kuzey ve doğuda brezilya, güneydoğuda paraguay, güneyde arjantin, güneybatıda şili ve batıda peru ile çevrilidir.
coğrafi konumu: 17 00 güney enlemi, 65 00 batı boylamı
harita konumu: güney amerika
yüzölçümü: toplam: 1,098,580 km²
kara: 1,084,390 km²
su: 14,190 km²
sınırları: toplam: 6,743 km
sınır komşuları: arjantin 832 km, brezilya 3,400 km, şili 861 km, paraguay 750 km, peru 900 km
sahil şeridi: 0 km (kara ile çevrili)
denizleri: yok (kara ile çevrili)
iklimi: deniz seviyesine göre çeşitlilik göstermektedir. nemli ve soğuk tropikal iklimden, soğuk kutup iklimine kadar bir çok iklimin özelliklerini taşır.
arazi yapısı: engebeli andlar, dağlık altiplano yaylası, tepelikler, amazon havzasında düz ovalıkları ile bolivya 3 esas bölgeye ayrılır. kuzeyde ve doğuda oriente, kuzeybatıda lianos, güneydoğuda bolivya chaco bölgeleri yer almaktadır.
deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: rio paraguay 90 m
en yüksek noktası: nevado sajama 6,542 m
doğal kaynakları: kalay, doğal gaz, petrol, çinko, tungsten, antimon, gümüş, demir, kurşun, altın, kereste, hidro güç
arazi kullanımı: tarıma elverişli: %2
otlaklar: %24
ormanlık arazi: %53
diğer: %21 (1993 verileri)
sulanan arazi: 1,750 km² (1993 verileri)
doğal afetler: kuzeydoğuda su baskınları (mart - nisan)
coğrafi not: kara ile çevrili
nüfus bilgileri
nüfus: 8,300,463 (temmuz 2001 verileri)
yaş yapısı: 0-14 yaş: %38.46 (erkek 1,626,698; kadın 1,565,748)
15-64 yaş: %57.07 (erkek 2,315,098; kadın 2,421,987)
65 yaş ve üzeri: %4.47 (erkek 166,986; kadın 203,946) (2001 verileri)
nüfus artış oranı: %1.76 (2001 verileri)
mülteci oranı: -1.45 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.05 erkek/kadın
15 yaş altı: 1.04 erkek/kadın
15-64 yaş: 0.96 erkek/kadın
65 yaş ve üzeri: 0.82 erkek/kadın
toplam nüfusta: 0.98 erkek/kadın (2001 verileri)
bebek ölüm oranı: 58.98 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 64.06 yıl
erkek: 61.53 yıl
kadın: 66.72 yıl (2001 verileri)
ortalama çocuk sayısı: 3.51 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
hiv/aids - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.1 (1999 verileri)
hiv/aids - hastalıkları taşıyan insan sayısı: 4,200 (1999 verileri)
hiv/aids - ölümleri: 380 (1999 verileri)
ulus: bolivyalı
nüfusun etnik dağılımı: quechua %30, aymara %25, melez %30, beyaz ırk %15
dinler: roma katolikleri %95, protestanlar (evangelist methodistler)
diller: ispanyolca (resmi), quechua (resmi), aymara (resmi)
okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler
toplam nüfus: %83.1
erkek: %90.5
kadın: %76 (1995 verileri)
yönetimi
ülke adı: resmi tam adı: bolivya cumhuriyeti
kısa şekli : bolivya
yerel tam adı: republica de bolivya
yerel kısa şekli: bolivya
ingilizce: bolivia
yönetim biçimi: başkanlık tipi cumhuriyet
başkent: la paz (devletin bulunduğu şehir); sucre (legal başkent ve adliyenin bulunduğu şehir)
idari bölmeler: 9 bölüm; chuquisaca, cochabamba, beni, la paz, oruro, pando, potosi, santa cruz, tarija
bağımsızlık günü: 6 ağustos 1825 (ispanya’dan ayrıldı)
milli bayram: bağımsızlık günü, 6 ağustos (1825)
anayasa: 2 şubat 1967; ağustos 1994 tarihinde yeniden gözden geçirilmiştir.
hukuk sistemi: ispanyol hukuku temel alınmıştır.
üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: can, ccc (gümrük işbirliği konseyi), eclac (birleşmiş milletler latin amerika ve karayipler komisyonu), fao (tarım ve gıda örgütü), g-11, g-77, iadb (amerika bölgesi kalkınma bankası), iaea (uluslararası atom enerjisi ajansı), ibrd (uluslararası imar ve kalkınma bankası), icao (uluslararası sivil havacılık örgütü), icrm (uluslararası kızılhaç ve kızılay hareketi), ida (uluslararası kalkınma birliği), ifad (uluslararası tarımsal kalkınma fonu), ifc (uluslararası finansman kurumu), ifrcs (uluslararası kızılhaç ve kızılay toplulukları federasyonu), ilo (uluslarası çalışma örgütü), imf (uluslararası para fonu), imo (uluslararası denizcilik örgütü), intelsat (uluslararası telekomünikasyon ve uydu örgütü), interpol (uluslararası polis teşkilatı), ioc (uluslararası olimpiyat komitesi), iom (uluslararası göçmen teşkilatı), itu (uluslararası telekomünikasyon birliği), laes, laia (latin amerika entegrasyon birliği), mercosur (güney amerika ülkeleri ortak pazarı), monuc (bm kongo operasyonu), nam, oas (amerika devletleri teşkilatı), opanal, opcw (kimyasal silahları yasaklama organizasyonu), pca (daimi hakemlik mahkemesi), rg, un (birleşmiş milletler), unctad (birleşmiş milletler ticaret ve kalkınma konferansı), unesco (eğitim-bilim ve kültür örgütü), unido (endüstriyel kalkınma örgütü), unmik (bm kosova geçici yönetimi), untaet (bm doğu timor geçiş yönetimi), upu (dünya posta birliği), wcl (dünya emek konfederasyonu), wftu (dünya işçi sendikaları federasyonu), who (dünya sağlık örgütü), wipo (dünya fikri mülkiyet teşkilatı), wmo (dünya meteoroloji örgütü), wtoo (dünya turizm örgütü), wtro (dünya ticaret örgütü)
ekonomik göstergeler
ekonomiye genel bakış: 1940`lara değin yalnızca ihracata yönelik madenciliğe dayalı ve dışa kapalı bir ekonomisi olan bolivya, bugün ticaret, finans, madencilik ve sanayi temelinde gelişen karma bir ekonomiye sahiptir. güney amerika`nın en yoksul ülkelerinden biri olan bolivya`da, devlet gelirleri ile yabancı yatırımların çok az oluşu ve yönetimde bir türlü istikrar sağlanamaması yüzünden, ekonomik durum iyileştirilememiştir. cumhurbaşkanı sanchez de lozada (1993-97), piyasa ekonomi reformlarını ilerletmiştir. lozada`nın başarısı, meksika ve mercosur (güney amerika ülkeleri ortak pazarı) ile serbest ticaret antlaşması ve ülke havayolları, telefon kurumu, demiryolları, elektrik santrali ve petrol sanayini özelleştirmeyi kapsamaktadır. hugo banzer suarez ise ülkenin yatırım koşullarını değiştirmek için süregelen ahlak bozukluğuna karşı kampanya başlatmıştır. 1999`da brezilya ile arasına döşenen 2 milyar $ lık doğal gaz boru hattının tamamlanmasıyla, bolivya bölgenin enerji faaliyet merkezi haline gelmeyi ummaktadır.
gsyih: satınalma gücü paritesi - $20.9 milyar (2000 verileri)
gsyih - reel büyüme: %2.5 (2000 verileri)
gsyih - sektörlere göre: tarım: %16
endüstri: %31
hizmet: %53 (1999 verileri)
enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %4.4 (2000 verileri)
iş gücü: 2.5 milyon
işsizlik oranı: %11.4 (1997)
bütçe: gelirler: 2.7 milyar $; giderler: 2.7 milyar $ (1998)
endüstri: madencilik, arıtım, petrol, yiyecek ve içecek, tütün, el sanatları, giysi
endüstrinin büyüme oranı: %4 (1995 verileri)
elektrik üretimi: 3.625 milyar kwh (1999)
elektrik üretimi için kaynaklar: fosil yakıtlar: %56.61
hidro: %41.6
nükleer: %0
diğer: %1.79 (1999)
elektrik tüketimi: 3.377 milyar kwh (1999)
elektrik ihracatı: 4 milyon kwh (1999)
elektrik ithalatı: 10 milyon kwh (1999)
tarım ürünleri: soya fasulyesi, kahve, pamuk, mısır, şekerkamışı, pirinç, patates, kereste
ihracat: 1.26 milyar $ (2000 verileri)
ihracat ürünleri: soya fasulyesi, baklagiller, doğal gaz, çinko, altın, ormancılık ürünleri
ihracat ortakları: ingiltere %16, abd %12, peru %11, arjantin %10, kolombiya %7 (1998)
ithalat: 1.86 milyar $ (2000 verileri)
ithalat ürünleri: yatırım malları, ham maddeler ve endüstri malları, kimyasal maddeler, petrol, gıda
ithalat ortakları: abd %32, japonya %24, brezilya %12, arjantin %12, şili %7, peru %4, almanya %3, diğer %6 (1998)
dış borç tutarı: 6.6 milyar $ (2000)
para birimi: bolivya pesosu (bob)
para birimi kodu: bob
mali yıl: takvim yılı
iletişim bilgileri
kullanılan telefon hatları: 327,600 (1996)
telefon kodu: 591
radyo yayın istasyonları: am 171, fm 73, kısa dalga 77 (1999)
radyolar: 5.25 milyon (1997)
televizyon yayını yapan istasyonlar: 48 (1997)
televizyonlar: 900,000 (1997)
internet kısaltması: .bo
internet servis sağlayıcıları: 9 (2000)
internet kullanıcıları: 35,000 (2000)
ulaşım ve taşımacılık
demiryolları: toplam: 3,691 km
karayolları: toplam: 49,400 km
asfalt: 2,500 km
asfalt olmayan: 46,900 km (1996)
deniz yolları: 10,000 km
boru hatları: ham petrol 1,800 km; petrol ürünleri 580 km; doğal gaz 1,495 km
limanları: yok
hava alanları: 1,093 (2000 verileri)
dun 6,2 $iddetinde depremle sarsilan ulke. olu ya da yarali sayisi hakkinda henuz bir bilgi yok.
birkaç ilçenin toplamı kadar nüfusuyla siyasi kaos, darbe sayısı ve uyuşturucu kaçakçılığı konularında resmen bize kafa tutan ülkedir.
muhtemelen dogru bir haberdir;
13 mayıs 2014 soma da maden ocağı patlaması sebebi ile ulkedeki maden i$cileri 1 gun i$ birakma karari alip ustune de 3 gun yas ilan etmi$ler. latin amerika ulkelerinden 2 ulke daha ayni karara uyum saglami$.
http://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/156309.aspx
13 mayıs 2014 soma da maden ocağı patlaması sebebi ile ulkedeki maden i$cileri 1 gun i$ birakma karari alip ustune de 3 gun yas ilan etmi$ler. latin amerika ulkelerinden 2 ulke daha ayni karara uyum saglami$.
http://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/156309.aspx
bundan sonra saatleri ters olarak donecekmis bu ulkenin. vay arkadas, marjinallik bu mu lan?
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26709075.asp
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26709075.asp
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?