neden

bir olayı meydana getiren etken.
neden kavramını ilk olarak öznel nedenler ve nesnel nedenler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. nesnel nedenler, insanın bilinç ve iradesinden bağımsız olarak etken olan nedenlerdir. örneğin yoksul bir köylünün bilgisiz kalmasının nedeni böylesine nesneldir, onun bilinç ve iradesinin dışındaki yaşam koşullarından doğmaktadır. öznel nedenlerse nesnel nedenlerin insan bilincindeki yansımasına dayanan insansal faaliyetlerdir. örneğin bireyin şu ya da bu siyasayı izlemesinin nedeni böylesine özneldir,onun bilinç ve iradesine bağlıdır. ikinci olarak temel nedenler ile temel olmayan nedenler diye ikiye ayrılabilir.bir etkinin zorunlu ve öznel niteliklerini temel nedenler rastlantısal niteliklerini temel olmayan nitelikler gerçekleştirebilirler. örneğin bir uçağın uçuşundan da temel neden uçağın motorudur, temel olmayan neden pervanelerdeki bir bozukluktur. üçüncü olarak ise dış nedenler ve iç nedenlerdir. bir nesne ya da olaya başka neden ve olaylarca yapılan etkiler dış nedenler bir nesne ya da olayın geliştirici iç çelişkileri iç nedenlerdir. örneğin ısı bir yumurtanın civcivleşmesi için dış neden, tohumsa, iç nedendir. dış ve iç nedenler birbirleriyle bağımlıdır. birinin etkileyebilmesi öbürünün varlığına bağlıdır ve biri öbürüne dönüşebilir.