fyodor mihaylovic dostoyevski

dünya edebiyatının en büyük yazarlarından biri olan fyodor mihayloviç dostoyevski 30 ekim 1821 yılında, askeri öğrenci olarak okuduğu petersburg mühendislik okulu nu bitirdi, ancak bir yıl askeri mühendis olarak çalıştıktan sonra istifa etti. nicedir verdiği bir kararla, edebiyat hayatına atıldı. bundan hemen sonra da 1844 yılında dostoyevski imzasıyla ilk yapıtı yayımlandı; bir çeviriydi bu, balzac’ın eugenie grandet’sini çevirmişti.
1845 mayıs’ında dostoyevski daha üniversite öğrenciliği yıllarından tasarladığı ilk romanı bedniye lyudi’i (insancıklar) bitirdi. romanın müsveddelerini yazarın yakın dostu d. v. grigoroviç ve ünlü ozan nekrasov okudular. heyecanları öylesine büyüktü ki, doğruca devrin ünlü eleştirmeni belinski’ye gittiler. insancıklar’ı belinski de çok beğendi ve beğenisini, ’’gogol’ ü de geçecek... bundan önceki bütün edebiyatı gölgede bırakacak bir deha ile karşı karşıyayız.’’ sözleriyle dile getirdi. insancıklar 1846 yılında yayımlandı. gerek insancıklar, gerekse yazarın bununla birlikte yayımlanan ikinci kitabı dvoynik (benzer), büyük ilgi topladı. daha sonra suç ve ceza’da en parlak biçimde dile gelecek olan, yazarın yoksul, umarsız insanlara ve hayatın trajik yanlarına karşı duyduğu büyük ilgi ve duyarlılık, daha bu ilk yapıtlarında kendini göstermeye başlamıştır. 1847 yılında yazar, ütopyacı sosyalist petraşevski’nin grubuna girdi. grup üyeleri zaman zaman toplanıyorlar, yazdıkları yazı ve şiirleri okuyup, felsefi tartışmalar yapıyorlardı. bu toplantılardan birinde dostoyevski, moskova’dan eline geçen ve gizli dağıtılan belinski’nin gogol’e yazdığı bir mektubu okudu.
dostoyevski ve grubun öteki üyeleri 23 nisan 1849 günü çar 1. nikolay’ın polisince tutuklandılar ve sekiz ay süren gizli duruşmalar sonucunda idama mahkum edildiler. 22 aralık 1849 günü semyonov alayı’nın geniş eğitim alanına getirildiler. cezaların uygulanması için ilk üç kişilik gurubun direklere bağlandığı sırada bağışlandıkları bildirildi. dostoyevski’nin cezası dört yıl kürek, beş yıl da sürgüne çevrilmişti. yazar, 1854 yılına kadar dört yıl omsk cezaevinde kaldı, daha sonra da 1859 yılına kadar beş yıl semipalatinski’teki birlikte er olarak hizmet gördü.
cezası bitip de petersburg’a döner dönmez yeniden yazmaya koyuldu. dyadyuşkin son (amcanın rüyası) ve selo stepançikova i yego obitateli’nden (stepançikova köyü ve sakinleri) sonra, art arda büyük romanları yayımlanmaya başlandı. unijenniye i oskorblenniye (ezilen ve horlananlar) omsk’taki mahpusluk yıllarının anıları olan ve 1860’lı yılların ilerici, demokrat okurlarınca coşkuyla karşılanan zapiski iz mertvogo doma (ölü bir evden anılar), prestuplenie i nakazanie (suç ve ceza), ıgrok (kumarbaz), idiot (budala), besi (cinler), podrostok (delikanlı), bratya karamazovi (karamazov kardeşler) vd. büyük yazar 28 ocak 1881 günü öldü.

edit: hasan ali yücel klasikler dizisi suç ve ceza kitabının önsözünden alıntıdır.
edit^: el emeği göz nurudur.