bertolt brecht

burgen berthold friedrich brecht, 1898 augsburg’da bir kagit fabrikasi mudurunun oglu olarak dunyaya geldi. brecht, koniglisches realgymnasium’a gitti, ilk siirleri 1914’te yayinlandi; edebiyata ve tiyatroya ilgi duymasina karsin, munih’te ludwig maximilian universitesi’nde tip okumaya basladi. 1918’de askere alindi, gezici askeri hastanede calisti; 1918’de bavyera’daki baal’i yazdi. 1919 yilinda itibaren siyasetle ugrasmaya baslayan berthold brecht, munih’te bagimsiz sosyal demokrat parti’ye girdi. bu donemde augsburger volkwille’ye tiyatro elestirileri yazdi; tip ogrenimini birakarak, muncher kammerspiele’ye girdi; ikinci oyunu olan trommeln in der nacht (1918-20, gecede trampetler) burada sahnelendi ve kleist odulu’nu kazandi. munih sanat cevresine katildi, bavyera halk guldurusunun temsilcisi olan karl valentin’le dostluk kurdu.

1924’te berlin’e gecti, deutsches theatre’da max reinhardt’in yaninda yonetmenlik yapti; 1924’te marlowe’dan serbest bir uyarlama olan leben eduards des zweiten vom england’i (ingiliz krali ii. edward’in yasami) sahnelendi; hasek’in aslan asker svayk’ini uyarlamasi icin erwin piscator’a yardim etti (1923); epik tiyatro ustune goruslerinin etkisi altinda kaldigi piscator’la isbirligi sonucunda mann ist mann’i (1927, adam adamdir) yazdi. esi, oyuncu maianne uc kurusluk opera’dan bir manzara; tara hugo ve tom hollander, brecht’in donmar tiyatrosunda sahnelenen uc kurusluk opera’sindaki sahneleri zoff’tan ayrildiktan bir yil sonra, omur boyu birlikte calisacaklari helena weigel’la evlendi; yakin isbirligi yapacaklari besteci kurt weill’la tanisti; die dreigroschenoper (1928, uc kurusluk opera) adli ilk epik operasi, bu isbirliginin verimli urunu oldu.
naziler’in yonetime gecmesiyle birlikte, brecht’in oyunlarini sahneleme imkani da kalkti; 1933’te reichstag yanginindan bir gun sonra prag uzerinden viyana’ya kacti; die sieben todsunden der kleinburger (1933, kucuk burjuvanin yedi gunahi) oyununun paris’te oynanisindan sonra, kurt weill’la isbirligi sona erdi. 1933 yili sonunda danimarka’ya gecti; 1933’te uc kurusluk opera’ya dayanan der dreigroschennovel (uc kurusluk roman) hollanda’da yayinlandi; 1935’te nazi yonetimince alman vatandasligindan cikarildi; o yil new york’ta sahnelenen, gorki’nin ayni adli romanina dayanarak yazdigi die mutter (ana) adli oyununu izlemek uzere abd’ye gitti.

nazi yonetimine karsi etkinlikler arasinda, moskova’da yayinlanan des wort (soz) adli derginin yabanci ulke editoru oldu; bu yillarda nazi yonetimini hedef alan furcht und elend des dritten reiches (1935/38, hitler rejiminin korku ve sefaleti) gibi oyunlar ile 1938’de uranyum atomunun ilk kez parcalanmasi uzerine bilim adaminin sorumlulugunu isleyen leben des galilei(1938/39, galile’in yasami) adli oyunu yazdi. 1939’da hitler’in danimarka’ya girmesi uzerine isvec’e, 1940’da da finlandiya’ya gecti; 1941’de helsinki birlesik devletler konsoloslugu’ndan vize alarak sovyetler birligi uzerinden abd’ye (santa monica) gitti.

hollywood icin senaryolar yazarak gecimini saglamaya calistiysa da, ancak bir senaryosu filme alindi ( hangman also dies, 1942, cellat da olur); burada muzikci h. eisler ve paul dessau’la yonetmen piscator ve yazar heinrich mann’la bulustu; charles kaughton’la ve joseph losey’le birlikte galile’nin yasami’ni yeniden duzenleyerek ingilizceye cevirdi ve sahneye koydu (1947), charlie chaplin’le ve kendi dusuncelerinin bir savunucusu olan yazar eric bentley’le dostluk kurdu; 1947’de komunist parti’siyle iliskileri konusunda amerikanca olmayan etkinlikler kurulu karsisina cikti, hanns eisler’in kendisinin 1930’da partiye girmis oldugu yolundaki ifadesini yalanladi ve kurul’un sorularini yanitlamadi; ertesi hafta, gelileo’nun new york temsilini beklemeden isvicre’ye kacti. 2. dunya savasi sirasinda brecht’in uc oyununu sahnelemis olan zurich shauspielhaus kendisine yardimci oldu ve burada kendi antigone (1948) uyarlamasini sahneledi, augsburg gunlerinden dostu sahne

bertolt brecht’in cronet tiyatrosundaki, galileo oyunundan bir manzara - charles laughton, galileo rolunde, yardimcisi eda reisse merin tarafindan hizmet edilirken tasarimcisi caspar neher’le birlikte calismalar yapti.

1948’de dogu almanya’dan gelen oneri uzerine dogu berlin’e gecti, orada karisi helena weigel’le birlikte berliner ensemble’i kurdu (1949); topluluk, 12 kasim’da herr puntila und sein knecht matti (bay puntila ile usagi matti) oyunuyla sanat yasamina girdi. berliner ensemble’in dramaturg ve yonetmeni olarak gorev alan brecht, berliner ensemble’i "epik tiyatro okulu" ve dunyanin en iyi tiyatrolarindan biri yapti; pes pese sahneledigi oyunlariyla, berliner ensemble, epik tiyatro pratigi ve estetiginin merkezi oldu. 1950’de gezi ozgurlugune kavusabilmek icin karisiyla birlikte avusturya vatandasligina gecen brecht, 1953’te pen kulup baskani oldu; die tage der commune’den (1949, komun gunleri) sonra oyun yazmayi birakti; 1939’da yazmis oldugu paul dessau’nun muziklerini yaptigi das verhor des lukullus (lukullus durusmasi) adli operasi berlin devlet operasi’nda bir temsil yaptiktan sonra kaldirildi; 1951’de dogu alman devlet odulu’nu aldi; 1953’teki komunizm karsiti ayaklanma uzerine hukumete uyarici bir mektup yazdi; 1954’te, berliner ensemble, schiffbauerdamm’daki kendi yerine yerlesti; acilis oyunu, der kaukasische kreidekreis (1943/45, kafkas tebesir dairesi)

juliet stevenson, kafkas tebesir cemberi’nde cocugu tutarken; simon mcburney, kafkas tebesir cemberi oyunundaki repligini konusurken juliet stevenson, cocugu tutuyor. royal national tiyatrosu

, basinda yer almadi; 1955’te moskova’ya giderek (uc kurusluk opera disinda hicbir oyunu sovyetler birligi’nde sahnelenmemis oldugu halde) stalin odulu’nu ve paris uluslar arasi tiyatro senligi’nde (berliner ensemble’la) !. odulu’nu aldi. kendi tiyatrosunda (farquhar, hauptmann, lenz ve shakespeare’den) oyunlar koymayi surdurdu; 1956’da kalp yetmezliginden yasamini yitirdi.


kaynak:http://www.kimkimdir.gen.tr