bumin kagan

gokturk devleti’nin kurucusu ve ilk hukumdari.

göktürkler târih sahnesine çıktıkları sıralarda juan-juanlara tâbi olarak, altay dağlarında an?anevî sanatları demircilikle uğraşıyorlar ve bu devlete silah îmâl ediyorlardı. devrin çin yıllıklarından, göktürklerin bu sıralarda da dağınık halde bulunmadıkları ve federatif bir mahiyette juan-juanlara bağlı oldukları görülmektedir. nitekim tu-wa adlı başbuğun yerine hânedânın başına geçen bumin, 534 yılında kuzey-tabgaç idârecileriyle siyâsî münâsebet kurdu. 542?de akıncıların başında huagn-ho nehri yakınlarına kadar ilerledi. 546?da juan-juan devletine karşı ayaklanan tölesleri itaat altına aldı. bu başarısından sonra juan-juan devleti hükümdarı ile eş değerde olduğunu göstermek maksadıyla kızına tâlip oldu. ancak bu isteğinin kabaca reddedilmesi üzerine üst üste vurduğu darbelerle juan-juan devletini çökertip arâzisini tamâmen hâkimiyeti altına aldı. il-kağan unvanını alarak tahta çıktıktan sonra eski hun başkenti ötüken?i ele geçirerek devlet merkezi yaptı (552). bumin kağan, hükümdarlığını ilan ettikten sonra, küçük kardeşi istemi?ye, yabgu unvanıyla ülkenin batı kanadının idâresini verdi. istemi han, yeni yerler fethederek batı göktürk kağanlığının temellerini atarken, bumin kağan, tahta çıktığı yıl içerisinde öldü. yerine, oğlu kolo (kara) ve bunun genç yaşta ölümü üzerine de diğer oğlu mu-kan kağan geçti.

türk adıyla kurulmuş ilk devlet olan ilk göktürk kağanlığının kurucusudur. tahmini olarak 552 yılında huai-huang'ın kuzeyinde baş düşmanı olarak gördüğü cücenlere ağır ve ani bir darbe vurarak bu devleti ortadan kaldırdığı ve ötüken merkezli göktürk kağanlığı'nı kurduğu bilinmektedir.